ایرنا، یار دولت، صدای ملت

مجتبی ترکارانی روز شنبه در آستانه ۹۰ سالگی خبرگزاری جمهوری اسلامی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: تداوم ۹۰ ساله یک خبرگزاری با وجود دولتی بودن در جامعه ای که به گفته متفکران به جامعه ای کوتاه مدت و یا کلنگی مشهور است نمی تواند صرفا اتفاقی و یا ناشی از سازگاری و متابعت از امیال و خواسته های دولتمردان باشد.

وی افزود: این خبرگزاری دوره‌ها و دولت‌های مختلف را طی کرده و منطق سازگاری و دوام آن در طول ۹۰ ساله و دیدن حوادث تاریخی مهم از سقوط رضاشاه تا انقلاب سفید، پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی می تواند موضوعی مناسب برای مطالعه پژوهشگران و محققان باشد.

استاد جامعه شناسی دانشگاه های لرستان بیان کرد: ایرنا دارای شبکه گسترده ارتباطی، دفاتر و نمایندگی های بسیار در ایران و جهان و خبرنگاران حرفه ای است همچنین این رسانه از امکانات مالی و منابع انسانی و تجهیزاتی مناسبی جهت پوشش خبری بهره می برد، خبرنگاران ایرنا از ارتباط خوبی با مدیران دولتی برخوردار بوده و به اطلاعات دست اولی از پیدا و پنهان بیشتر اتفاقات و رخدادها دسترسی دارند و حتی حاشیه مطمئن تری نسبت به دیگر خبرگزاری ها و رسانه ها دارد، هرچند محدودیت های خاص خود را نیز داراست.

ترکارانی ادامه داد: این مزایا و فرصت ها باعث شده که ایرنا بتواند پوشش خبری جغرافیایی و موضوعی گسترده ای داشته و با طیف وسیعی از افراد در ارتباط باشد.

وی با بیان اینکه در کنار این موقعیت مناسب، ایرنا با محدودیت های جدی مواجه است، اظهار کرد: از جمله این محدودیت ها، حرفه ای بودن در مقابل دولتی بودن است به این‌ صورت که ایرنا دچار این محدودیت هست که از یک طرف می خواهد یک رسانه حرفه ای باشد و به هرموضوعی از زاویه اهمیت خبری و رسانه ای بپردازد ولی از طرف دیگر با توجه به اینکه بودجه آن توسط دولت تامین و مدیران آن توسط دولتمردان تعیین می شود، نمی تواند نسبت به سیاست دولت ها بی طرف باشد و لزوما باید مدافع سیاست های دولت باشد و هرنقدی از طرف ایرنا ممکن است به معنای مخالفت با دولت تلقی شود.

وی اضافه کرد: سیاست ایرنا در سطح ملی و استانی نسبتا باهم متفاوت است، گرچه در سطح ملی و مرکز معمولا نگاه بازتری نسبت به طرح مسائل وجود دارد ولی در سطح محلی و استانی غالبا در سطح اخبار دولتی و یا رخدادها می مانند و امکان عمیق تر شدن در موضوعات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی و تحلیل آنها را ندارند.

این پژوهشگر اجتماعی در خصوص راهکارهای تقویت ایرنا به عنوان یک رسانه باسابقه در نزدیک تر شدن به مخاطب بیان کرد: این رسانه می تواند در تولید محتوا، خلاقیت و جسارت بیشتری به خرج دهد و کارهای خود را در قالب های جدید و به روز خبری ارائه دهد، البته سیاست رسانه ای ایرنا در دوره های مختلف برحسب نوع دولت و سبک مدیریتی مدیران ارشد آن متفاوت است.

ترکارانی اضافه کرد: در برخی دولت ها فضای رسانه ای باز تر بوده و ایرنا هم طبعا نیاز داشت در این فضا رقابت کند و خود را به روز نماید ولی در دوره هایی هم دولت‌ها انتظار داشتند ایرنا بازوی رسانه ای انها باشد و کاملا در خدمت سیاستهای دولت قرار بگیرد، طبیعی است در چنین شرایطی هم معمولا مدیری انتخاب می شود که اجرا کننده چنین سیاستی باشد و ایرنا را از چارچوب های یک رسانه حرفه ای دور می کند.

وی ادامه داد: انتظار می رود که ایرنا با توجه به اینکه از بودجه دولتی ارتزاق می کند منعکس کننده صدای بی صدایان و اقشاری از جامعه باشد که نمی توانند صدای خود را به مسوولان برسانند.

وی یادآور شد: از این نظر که معمولا گزارش ها و اخباری در مورد وضعیت فقر و نابرابری و رشد آسیب های اجتماعی در ایرنا منعکس می شود اتفاق خوبی است ولی انچه که باعث محدودیت شده این است که در ریشه یابی علت فقر و نابرابری معمولا کمتر به سیاست های دولت ارجاع داده می شود و ریشه یابی وضعیت بحرانی معمولا در حدی متوقف شده و کمتر به عمق مسائل بحرانی پرداخته می شود، به خصوص در شرایطی که واقعا اسیب هایی مانند فقر و بحران های اجتماعی در حال فراگیر شدن است.

این استاد دانشگاه های لرستان بیان کرد: از ایرنا انتظار می رود که به عنوان یک رسانه دولتی فراتر از اینکه چه دولتی در راس است، فراگیر عمل کند و صدای همه اقشار باشد و در موضوعات و مسائل اجتماعی صدای موافقان و مخالفان سیاست های دولتی را در هرموضوعی منتشر نماید و تنها به عنوان یک صدای خاص عمل نکند.

این جامعه شناس افزود: ایرنا در عین حال که از کلیت دولتها دفاع می کند باید منعکس کننده انتقادات جامعه از سیاست های دولت ها هم باشد، به خصوص در وضعیتی که بین دولت و جامعه نوعی کم اعتمادی وجود دارد این دفاع بی قید و شرط از دولت می تواند به گسترده شدن شکاف بین دولت و جامعه بیانجامد.

وی ادامه داد: وظیفه رسانه ای که ۹۰ سال تجربه دارد این است که بتواند به مثابه یک رسانه با تجربه و بهره مند از امکانات بالا مدیران با خلاقیت و با جسارت، فضا را برای بروز خلاقیت خبرنگاران حرفه ای خود بیشتر باز کند و در زمینه های که نیاز به تحقیق و پژوهش وجود دارد این رسانه با انجام پژوهش‌ها و ارائه آنها در قالب های رسانه ای به روز و تخصصی، جامعه و رسانه ها و مدیران دولتی را تغذیه نماید.

ترکارانی در خصوص مزایا و فرصت های ایرنا گفت: دارا بودن امکانات مالی و انسانی و سازماندهی گسترده در سراسر کشور و جهان، دسترسی به مدیران دولتی و اطلاعات طبقه بندی شده که دیگر خبرگزاری ها کمتر به آن دسترسی دارند، دارا بودن نیروی انسانی باسابقه و با کیفیت بالا در سطح ملی، داشتن امنیت شغلی کارکنان، امکانات و تجهیزات و پشتیبانی مناسب یک فرصت برای ایرنا است.

وی در خصوص محدودیت های این رسانه گفت: تاثیر گذاری از تغییر دولت ها و حتی مدیران دوره ای ایرنا و وزارت ارشاد و تغییر سیاست ها باعث می شود کارکنان همیشه مجبور باشند، با مدیرانی همراهی کنند که غالبا از بیرون بدنه ایرنا وارد آن شده اند و سازگار شدن آنها با بدنه ایرنا به خاطر کم آشنایی با آن پیامدهای جدی بر کیفیت و اعتبار این نهاد داشته است، به طوری که گاهی برخی دولت ها به شدت این رسانه را در خدمت سیاست های خود قرار داده و حرفه ای بودن آن را تضعیف نموده و در بعضی دوره ها به واسطه نوع سیاست دولت مستقر و حتی شخصیت مدیران حدی از استقلال و آزادی حرفه ای هم وجود داشته که در آن توان کارشناسی بر همراهی سیاسی با دولت بیشتر بوده و انعکاس دهنده صدای جامعه است.

این نویسنده و فعال رسانه ای گفت: بنابراین چالش بین همراهی با دولت و حرفه ای بودن یک خبرگزاری دولتی گاه دشوار می شود و یا مداخله دولت ها در عملکرد این رسانه چنان پر نفوذ است که امکان حرفه ای ماندن بسیار سخت می شود، از طرفی خبرنگاران که می خواهند اصولی کار حرفه ای را رعایت کنند و به سیاست مرسوم اعمالی از تغییر دولت ها تن دهند معمولا در تغییر دولت ها دچار دوگانگی و گاه انزوا می شوند.