جنگنده نسل پنجم KAAN ساخت ترکیه

به گزارش پایگاه خبری پل تنگ؛

ترکیه در دو دهه گذشته رشد قابل توجهی در صنایع دفاعی خود داشته و تلاش کرده است تا وابستگی‌اش به فناوری‌های خارجی را کاهش دهد. یکی از دلایل اصلی گرایش ترکیه به ساخت جنگنده نسل پنجم، تجربه‌های چالش‌برانگیز در خرید و بهره‌برداری از جنگنده‌های مدرن خارجی بوده است. به عنوان مثال، ترکیه در پروژه F-35 که یکی از پیشرفته‌ترین جنگنده‌های نسل پنجم جهان است، به عنوان یکی از اعضای پیمان نظامی ناتو حضور داشت اما به دلایل سیاسی و تحریم‌های آمریکا، از این برنامه کنار گذاشته شد. این اتفاق به ترکیه نشان داد که نباید به واردات جنگنده‌های خارجی تکیه کند و باید به سمت توسعه توانایی‌های بومی برود.

منابع نظامی غربی تأکید دارند که ترکیه با این تصمیم در واقع در پی افزایش استقلال استراتژیک خود در حوزه دفاع هوایی و ارتقاء قدرت نظامی بوده است. ترکیه به دنبال جنگنده‌ای است که نه تنها قابلیت رقابت با هواپیماهای نسل پنجمی موجود را داشته باشد، بلکه بتواند فناوری‌های پیشرفته را در داخل کشور توسعه دهد و به صادرکننده فناوری‌های نظامی تبدیل شود.

همچنین افزایش تهدیدات منطقه‌ای، حضور نیروهای رقیب و تحولات ژئوپلیتیکی در خاورمیانه باعث شده‌اند ترکیه به دنبال تقویت نیروی هوایی خود با جنگنده‌ای پیشرفته‌تر باشد که قابلیت عملکرد در محیط‌های پیچیده و متنوع را داشته باشد.

با توجه به این شرایط و تجربیات، ترکیه تصمیم گرفت پروژه TF-X را آغاز کند تا آینده نیروی هوایی خود را تضمین کند و به عنوان یک بازیگر مستقل در بازار تسلیحات پیشرفته جهان مطرح شود.

ترکیه یکی از اعضای اصلی برنامه جنگنده نسل پنجم اف-۳۵ بود و به عنوان شریک صنعتی و کاربر ناتو، نقش مهمی در تولید و تأمین قطعات این جنگنده ایفا می‌کرد. ترکیه علاوه بر خریداری چندین فروند اف-۳۵، در زنجیره تأمین قطعات کلیدی مانند بخش‌های بدنه و قطعات الکترونیکی مشارکت داشت. این همکاری نه تنها کمک می‌کرد تا نیروی هوایی ترکیه به فناوری پیشرفته دسترسی داشته باشد، بلکه مزایای اقتصادی قابل توجهی برای صنایع دفاعی این کشور به همراه داشت.

با این حال، در پی بحران‌های سیاسی و تنش‌های دیپلماتیک بین ترکیه و ایالات متحده، به خصوص پس از خرید سامانه دفاع هوایی اس-۴۰۰ روسیه توسط ترکیه، واشنگتن نگرانی‌های جدی درباره امنیت اطلاعات و فناوری‌های حساس جنگنده اف-۳۵ پیدا کرد. آمریکا معتقد بود که حضور سامانه اس-۴۰۰ در ترکیه می‌تواند به افشای اطلاعات حساس جنگنده اف-۳۵ منجر شود.

در نتیجه، در سال ۲۰۱۹، آمریکا ترکیه را از برنامه اف-۳۵ خارج کرد و تحریم‌های متعددی علیه این کشور اعمال نمود. این اقدام باعث شد ترکیه با بحران تامین جنگنده‌های نسل پنجم مواجه شود و به شدت نیازمند یافتن راهکارهای جایگزین برای تأمین توان هوایی خود شود.

منابع نظامی غربی این رویداد را نقطه عطفی در تاریخ دفاعی ترکیه می‌دانند که ترکیه را به سمت توسعه پروژه بومی TF-X سوق داد و موجب شد که این کشور بیش از پیش به خودکفایی در فناوری‌های نظامی اهمیت بدهد. این بحران همچنین نگرانی‌هایی درباره وابستگی به کشورهای دیگر در زمینه تجهیزات دفاعی را برای ترکیه پررنگ‌تر کرد.

آغاز برنامه جنگنده نسل پنجم ترکیه و صنایع درگیر

برنامه توسعه جنگنده نسل پنجم ترکیه، معروف به TF-X یا Kaan، رسماً در اوایل دهه ۲۰۱۰ کلید خورد. این پروژه به عنوان بخشی از چشم‌انداز بلندمدت ترکیه برای تقویت صنایع دفاعی و افزایش توان بومی‌سازی در حوزه فناوری‌های پیشرفته مطرح شد. هدف اصلی برنامه، طراحی و ساخت یک جنگنده نسل پنجم با قابلیت‌های رادارگریزی، قدرت مانور بالا و سامانه‌های الکترونیکی پیشرفته بود.

این پروژه توسط شرکت صنایع هوافضای ترکیه (TAI – Turkish Aerospace Industries) مدیریت و اجرا می‌شود که بزرگ‌ترین تولیدکننده هواپیما و سیستم‌های هوایی در ترکیه است. TAI مسئولیت طراحی کلی، توسعه بدنه، سامانه‌های پروازی و همکاری با شرکای خارجی برای تامین فناوری‌های حیاتی را بر عهده دارد.

در کنار TAI، چندین شرکت دیگر ترکیه‌ای نیز در توسعه این جنگنده نقش دارند، از جمله شرکت‌های فعال در زمینه الکترونیک، موتورسازی و ساخت قطعات پیشرفته. همچنین ترکیه به دنبال همکاری‌های بین‌المللی با شرکت‌هایی از اروپا و آمریکا بوده است تا به فناوری‌های پیچیده‌ای مانند موتورهای جت نسل پنجم و رادارهای پیشرفته دست پیدا کند.

منابع نظامی غربی اشاره کرده‌اند که ترکیه در تلاش است تا با ترکیب توان داخلی و همکاری‌های بین‌المللی، بتواند برنامه TF-X را به سرانجام برساند و جایگاه خود را در جمع کشورهایی که توان ساخت جنگنده نسل پنجم را دارند تثبیت کند.

جنگنده نسل پنجم ترکیه، که با نام رسمی «Kaan» شناخته می‌شود، در تاریخ ۲۱ فوریه ۲۰۲۴ (۲ اسفند ۱۴۰۲) نخستین پرواز خود را با موفقیت انجام داد. این پرواز در پایگاه هوایی آکینجی (Akinci) در نزدیکی آنکارا صورت گرفت و به مدت ۱۳ دقیقه ادامه داشت. در جریان این پرواز، جنگنده به ارتفاع ۸٬۰۰۰ فوت (۲٬۴۰۰ متر) و سرعت ۲۳۰ گره (۴۲۵ کیلومتر در ساعت) رسید. در کنار این پرواز، یک فروند F-16D نیروی هوایی ترکیه به‌عنوان هواپیمای همراه (chase aircraft) حضور داشت.

این پرواز نخستین گام عملیاتی در راستای توسعه جنگنده ملی ترکیه محسوب می‌شود و نشان‌دهنده پیشرفت قابل توجه در صنعت هوافضای این کشور است. در حال حاضر، این جنگنده از موتورهای F110 ساخت جنرال الکتریک استفاده می‌کند، اما برنامه‌ریزی شده است که از سال ۲۰۲۸، موتورهای بومی ساخت ترکیه در تولید انبوه این جنگنده به‌کار گرفته شوند.

لقب این جنگنده «Kaan» هست که در زبان ترکی به معنای «حاکم» یا «فرمانروا» است. این نام نمادی از قدرت و تسلط هوایی است که ترکیه قصد دارد با این جنگنده به آن برسد. انتخاب چنین لقبی نشان‌دهنده هدف ترکیه برای داشتن یک جنگنده پیشرفته و قدرتمند است که بتواند نقش مهمی در حفظ امنیت و نفوذ منطقه‌ای این کشور ایفا کند.

شکل ظاهری و طراحی آیرودینامیک

جنگنده Kaan دارای طراحی کلاسیک و زاویه‌دار است که برای کاهش رادار بازتاب، شامل لبه‌های شیار‌دار (serrated edges)، سطوح زاویه‌دار و بدنه‌ای با سطوح صاف است. طول ۲۱ متر، دهنه بال ۱۴ متر و ارتفاع ۶ متر است که بدنه‌ای بزرگ‌تر از F‑35 و کمی کوچک‌تر از F‑22 دارد

سکان های عمودی با زاویه حدود ۶۰۷۰ درجه نصب شده‌اند، و سطوح افقی متحرک (stabilators) با مساحت بزرگ باعث کنترل بهتر در مانورهای سنگین می‌شوند .

بدنه و ساختار مواد

بدنه اصلی ترکیبی از آلیاژ آلومینیوم ۷۰۵۰ T7451، تیتانیوم و مواد مرکب وآلیاژ آلومینیوم در قسمت جلو تا نیمه میانی بدنه، تیتانیوم در بخش‌های اصلی از حمله مناطق تحت فشار بار و ترکیبات جدید سبک برای کاهش وزن و کاهش سطح راداری استفاده شده‌اند.

کانال ورودی هوا (air intake) به صورت S-duct برای بهبود آیرودینامیک و پنهان کردن پیشراننده طراحی شده است .

پیش‌نمونه‌های Kaan تا کنون مجهز به دو موتور از خانواده GE F110 ساخت جنرال الکترونیک امریکا هستند؛ نسخه‌ای مشابه آنچه در جنگنده‌های اف16 ارتش ترکیه مورد استفاده قرار می‌گیرد.هر موتور در حالت پس سوز تا 29000 پاوند رانش فراهم میکند .انتخاب F110 کمک کرد تا TF‑X بدون اتکا به فناوری پیچیده موتور بومی، پیش‌نمونه‌های خود را پرواز دهد و همچنان از یک موتور مطمئن و موجود بهره ببرد .

شرکت TEI (Tusaş Engine Industries) موتور بومی جدیدی به نام TF35000 را توسعه داده که انتظار می‌رود در نسخه تولید انبوه از آن استفاده شود .این موتور قرار است به قدرت 35000 پاوند با پس سوز دست یابد و ازمایشات خود را از میانه سال 2025 اغاز کرده. این موتور از نظر قدرت قویتر از موتور اف22 و کمی پاینتر از موتور اف35 است

طراحی این موتور با استفاده از آلیاژهای مقاوم به حرارت بالا، پوشش‌های حرارتی پیشرفته، سیستم‌های خنک‌کننده نوآورانه و ساختار تمام داخلی بوده تا مستقل از فناوری خارجی باشد. طبق برنامه‌ریزی‌ها، نخستین نمونه‌های آزمایشی تا پایان ۲۰۲۵ آماده می‌شوند، آزمایش موتور در ۲۰۲۶ شروع و یکپارچه‌سازی آن روی Kaan در سال ۲۰۳۲ انجام خواهد شد.گذار از F110 به TF35000 هدفی راهبردی برای کاهش وابستگی خارجی و افزایش استقلال استراتژیک ترکیه است
– TF35000 با رانش بالا، مصرف سوخت بهینه و قابلیت عملیات در مأموریت‌های طولانی‌مدت، TF‑X را به جنگنده‌ای توانمند برای ماموریت‌های نسل پنجم تبدیل خواهد کرد. توسعه موتور داخلی هم‌زمان با پیشرفت موتورهای آموزشی TF6000 و TF10000 نشان‌دهنده رویکرد مرحله‌ای و تجربی ترکیه برای ارتقاء فناوری موتور است .

جنگنده نسل پنجم ترک کان با برد عملیاتی حدود ۱۵۰۰ کیلومتر سرعت ماخ ۱.۸ تا ۲.۰ شعاع رزمی ۷۰۰ تا ۹۰۰ کیلومتر برد

جنگنده مجهز به رادار ارایه فازی فعال به نام MURAD است که توسط شرکت اسلسان ترکیه توسعه یافته و از فناوری گالیوم‌نیترید (GaN) بهره می‌برد. این رادار عملکرد چندمنظور اسایی/ردیابی/تصویربرداری SAR و مقاومت بالا در برابر جنگ الکترونیک را دارد . این رادار آرایه فازی دارای بیشترین برد کشف 250 تا 300 کیلومتر بر ضد اهداف بزرگ است.جزئیاتی از توان کشف آن بر ضد اهداف مختلف فاش نشده ولی منابع ترکی می‌گویند این رادار توان رهگیری همزمان ده‌ها هدف و درگیری همزمان با 8 تا 10 هدف را دارد

همچنین سیستم جنگ الکترونیک (EW) به صورت مجتمع شده در قالب BÜRFİS عمل می‌کند که شامل گیرنده هشدار راداری (RWR)، گیرنده هشدار نزدیک شدن موشک و لیزری (MWS/LWS)، سیستم پرتاب کننده چف و فلر (chaff/flair) و سیستم اختلالگر فرکانس دیجیتال (DRFM) است

حسگرهای الکتروشیمیایی (IEOS)
سیستم IEOS متشکل از:

• KARAT‑100/200 (IRST) برای شناسایی فروسرخ که فعال هدف که در روی دماغه جنگنده در جلوی شیشه کابین نصب شده و به خلبان اجازه میدهد تا هدف را بدون کمک رادار از برد بیش از 80 کیلومتر به شکل حرارتی کشف کند
• TOYGUN‑100/200 (EOTS) برای هدف‌گیری بصری نصب شده زیر دماغه در نسخه تولیدی برای نشان روی لیزری با قابلیت دید حرارتی
• İRIS‑300، سنسور هشدار دهنده موشکی با پوشش ۳۶۰ درجه که نزدیک شدن موشک و سمت امدن ان را هشدار میدهد
• YILDIRIM‑300، تجهیز DIRCM برای مقابله با موشک‌های مادون‌قرمز که شامل یک سیستم کور کننده کاونده فروسرخ است
• LIAS‑300، گیرنده هشدار لیزری برای هشدار در مورد قرار گیری در معرض امواج لیزر

این مجموعه‌ها دید بالا، شناسایی سریع اهداف هوایی و زمینی، و هشدار زودهنگام را در شرایط روز و شب ممکن می‌سازند.

سیستم پردازش مرکزی و هواپیمارایش خلبان
نرم‌افزار و سخت‌افزار ساخت TÜBİTAK BİLGEM شامل:

• رایانه‌های مرکزی چند‌هسته‌ای و پردازش لحظه‌ای امن و پرسرعت
• ریزشبکه نوری اترنت و توپولوژی تفکیک‌شده در لایه‌ایمنی،
• نمایشگر بزرگ داخل کابین (Large Area Display)، نمایشگر نصب‌شونده روی کلاه خلبان (Helmet-Mounted Display – TULGAR)، کنترل HOTAS
• جنگنده دارای یک کابین با یک نمایشگر بسیار بزرگ یک تکه قابل برنامه ریزی است که تمامی پنل روبروی خلبان را اشغال کرده و می‌تواند هر حالتی را بسته به برنامه‌ریزی خلبان به خود بگیرد

این پیکربندی باعث کاهش بار کاری خلبان، بهبود شناخت وضعیت و افزایش امنیت سایبری می‌شود.

ظرفیت و پیکربندی حمل تسلیحات

جنگنده Kaan دارای دو دهلیز دسلیحاتی داخلی و چهار جایگاه خارجی زیر بال برای حمل سلاح است:

• داخل بدنه (internal weapons bays)
  • یک محفظه زیر بدنه که توانایی حمل تا ۴ سلاح سنگین تا میزان 910 کیلوگرم را دارد. این مقدار می‌تواند شامل موشک‌های هوا به هوا و یا تسلیحات هوا به زمین باشد.
  • دو محفظه جانبی داخلی در کنار بدنه که هر کدام می‌توانند ۲ موشک در مجموع چهار موشک فروسرخ برای رزم هوایی نزدیک را حمل کند
• ایستگاه‌های خارجی (external hardpoints)
  تا ۴ جایگاه تسلیحاتی زیر بال(دو عدد زیر هر بال) برای حمل سلاح‌های خارجی مانند مخزن سوخت اضافی، راکت‌ها، موشک‌ها، تسلیحات ضدکشتی، یا اویونیک جنگ الکترونیک در شرایطی که پنهان‌کاری اولویت نیست .

این جنگنده میتواند انواع تسلیحات خارجی و ترکی را حمل کند و البته ترکها بیشتر بر روی تسلیحات بومی خود برای این جنگنده حساب باز کردند. در زیر به تسلیحات قابل حمل توسط این جنگنده میپردازیم

موشک‌های هوا به هوا

• موشک هوا به هوای گؤک‌دوغان که یک موشک رادار فعال برای نبرد برد بلند با برد 100 کیلومتر است که با الگو برداری از موشک امرام امریکایی ساخته شده
• موشک هوا به هوای برد بلند رمجت گوخان که بر اساس موشک میتئور در حال ساخت است و تا 200 کیلومتر برد دارد
• موشک رزم هوایی تصویر ساز حرارتی بوزدوغان با برد حدود 20 کیلومتر که با الگو برداری از موشک سایدواندر نسخه ایکس ساخته شده
• همچنین این جنگنده میتواند موشک های امریکای امرام با برد تا 105 کیلومتر و سایدواندر نسخه ایکس را حمل کند

جنگنده کان توان حمل تا چهار موشک رادار و چهار موشک تصویر ساز حرارتی در درون بدنه در رزم هوایی را دارد

 

موشک‌های هوا به سطح

موشک کروز تهاجم زمینی اس او ام که حدود یک دهه است در خدمت است و داری برد حدود 250 کیلومتر است

موشک ضد رادار اکبابا که بر اساس موشک هارم امریکای ساخته شده که ان نیز در خدمت ارتش ترکیه است (هارم)

بمب ها

سری بمب های هدایت شونده اچ جی کی ساخت ترکیه که در واقع کیت های هدایت ماهواره ای برای تبدیل بمب های سری مارک 82 / 83 و 84 به بمب های هدایت شونده هستند. این بمب ها با وزن 225 ، 450 و 900 کیلوگرم تا 28 کیلومتر برد داشته و دارای سیستم هدایت ماهواره ای است بیت چهار تا دو بمب بسته به وزن بمب در داخل دهلیز قابل حمل است

بمب های هدایت لیزری سری تبر که ان نیز بر ریو بمب های با وزن 225 تا 900 کیلومتر قابل نصب است

سری بمب های بالدار هدایت شونده کی جی کی که باز در وزن های مختلف در خدمت است و بردش بین 60 تا80 کیلومتر است

جنگنده Kaan ترکیه پس از گذراندن مراحل طراحی و آزمایشات اولیه، وارد فاز تولید نمونه‌های عملیاتی شده است. ترکیه اولین سفارش ۲۰ فروند برای استفاده داخلی را ثبت کرده و اندونزی را به عنوان مشتری خارجی تضمینی جذب کرده است. سایر کشورها از جمله کشورهای منطقه مثل آذربایجان، پاکستان، عربستان و امارات نیز در مسیر مذاکرات هستند و کارخانه‌های مشترک و صادرات محتمل را پیگیری می‌کنند. تولید تجاری و تولید سری از ۲۰۲۸ شروع و با موتور بومی از اوایل دهه ۲۰۳۰ ادامه خواهد یافت.

مسلماً این برنامه یکی از مهم‌ترین پروژه‌های استراتژیک ترکیه در حوزه دفاعی محسوب می‌شود.

مقالات مشابه

نیروی هوایی ترکیه

اف16 ترکیه

اف4 ترمیناتور ترکیه

جت رزمی بدون سرنشین انکا3

بالگرد کبرا ارتش ترکیه

نوشته جنگنده نسل پنجم KAAN ساخت ترکیه اولین بار در پل تنگ. پدیدار شد.

پایگاه خبری پل تنگ – مهدی امرائی