آب، تنشی در آستانه بحران

به گزارش پایگاه خبری پل تنگ، مسئله آب اکنون یک معضل جهانی است که شدت و ضعف این بحران ارتباط مستقیمی با مسوولیت‌ های اجتماعی افراد و شیوه‌های مدیریت منابع آبی موجود دارد، در لرستان نیز با توجه به اینکه هیچ شهری از آب شرب پایدار برخوردار نیست مسئله مدیریت آب از اهمیت ویژه ای برخوردار است که مدیریت علمی و استفاده بهینه از منابع ناچیز موجود، می‌تواند مانع گسترش و تعمیق بحران شده یا دست کم لحظه‌ وقوع فاجعه را به تعویق بیندازد.

بنا به گفته آنها که در عرصه مدیریت و حفظ منابع آبی کشور فعالیت دارند، مسئله آب امروزه به عنوان یکی از مهمترین، مشکلات و دغدغه های مردم و مسوولان است با توجه به شرایط خاص حاکم بر کشور که ما در یک اقلیم نیمه خشک و خشک قرار داریم، بسیاری از عوامل در کنار همدیگر موضوع کم آبی و بحران آب را تشدید می کند.

برداشت های غیر اصولی و بی رویه از منابع آبی در کنار کاهش نزولات جوی در کنار هم بحران آب در کشور را رو به وخامت می برند، بنا بر اطلاعات و آمار دفتر مطالعات منابع آب ایران، بیش از ۱۵۰ میلیارد متر مکعب کسری آب در مخازن کشور وجود دارد و سالانه نیز بین سه یا چهار میلیارد متر مکعب به آن افزوده می شود.

بیش از ۳۸۰ شهر کشور در معرض پدیده فرونشست قرار دارد و هر ساله هشت هزار و ۵۰۰ حلقه از چاه های مجاز کشاورزی را یا باید کف شکنی کرد یا به علت کم آبی باید جابه جایی یا مجوز حفر چاه جدید صادر شود.

۶۰۹ دشت در کشور وجود دارد که ۷۰ درصد از آنها دشت های مهم و ۳۲۲ مورد به عنوان دشت ممنوعه بحرانی است، اکنون ۳۵۹ دشت کشور دچار فرونشست شده اند در بعضی جاها مثل شهرستان فسا موضوع آب مشکل جدی است.

بنا بر اطلاعات و آمار دفتر مطالعات منابع آب ایران اکنون در برخی دشت ها در کشور مثل فسا سطح ایستابی آب به ۴۵۰ متر رسیده که مسوولان مرتبط با مدیریت آب معتقدند، اگر در شهرستان های دیگر که الان بحران آنها کمتر است، پیشگیری نشود همه چاه‌های آب به وضعیت فسا دچار می شوند.

بروجرد و ضرورت مدیریت منابع آب

میزان افت آب‌های زیر زمینی در بروجرد در سال جاری چهار دهم متر و در اشترینان سه دهم متر است، به گفته مسوولان بروجرد در سطح استان بیشترین افت بارندگی را داشته به طوری که نسبت به سال گذشته ۶۰ درصد کاهش بارندگی را داشته است.

فرماندار بروجرد در این خصوص با تاکید بر ضرورت مدیریت منابع آبی و حفظ سفره‌های آب زیر زمینی گفت: مدیریت منابع آبی، ممانعت از حفر چاه‌های غیر مجاز، رعایت و اصلاح الگوی کشت باید به صورت ویژه در سطح شهرستان پیگیری شود.

قدرت اله ولدی اظهار کرد: دستگاه های اجرایی مرتبط با مسئله بحران آب و مدیریت منابع آبی شهرستان هر کدام تکالیفی دارند که باید به وظایف خود شامل ممانعت از حفر چاه‌های غیرمجاز، پرکردن چاه‌های غیر مجاز حفر شده، رعایت الگوی کشت و ممانعت از کاشت محصولات آبدوست و گیاهان ممنوعه را با جدیت پیگیری کنند.

وی با اشاره به اینکه مصوبات جلسات مرتبط با مدیریت منابع آب ابلاغ و به صورت ویژه پیگیری خواهد شد، افزود: در زمینه برخورد باحفر چاه‌های غیر مجاز و مدیریت منابع آب دادگستری و نیروی انتظامی در بروجرد همکاری خوبی دارند و سایر دستگاه‌های مرتبط شامل آب و فاضلاب و امور آب هم باید از ظرفیت های مدیران استانی برای حل مشکلات آبی و حفظ منابع آب زیرزمینی استفاده کنند.

معاون استاندار لرستان با تاکید بر رعایت الگوی کشت و ممانعت از کاشت گیاهان ممنوعه اضافه کرد: این مسئله در کارگروهی ویژه پیگیری و موارد به جهاد کشاورزی شهرستان ابلاغ می شود تا اقدامات لازم در این خصوص صورت گیرد.

ولدی با اشاره به اینکه ۱۱۸ حلقه چاه غیر مجاز در بروجرد وجود دارد، اضافه کرد: باید علاوه بر اینکه دستگاه های مرتبط قاطعانه در این زمینه اقدام می کنند از ظرفیت بخشداران و دهیاران و کمک گرفتن از افراد محلی قابل اعتماد مسئله اقناع سازی مردم صورت گیرد تا در کنار قاطعیت قانون از نظر اجتماعی نیز زمینه برای ممانعت از حفر چاه‌های غیر مجاز و یا مسدود نمودن چاه‌های غیر مجاز حفر شده، صورت گیرد.

کاهش ۶۰ درصدی بارندگی در بروجرد نسبت به سال گذشته

مدیر منابع آب بروجرد گفت: میزان افت آب‌های زیر زمینی در بروجرد در سال جاری چهار دهم متر و در اشترینان سه دهم متر است، بروجرد در بین شهرستان های استان لرستان بیشترین افت بارندگی را داشته است، این شهرستان نسبت به سال گذشته ۶۰ درصد کاهش بارندگی دارد.

حمزه حسنوند اظهار کرد: انتظار داریم نصب کنتور هوشمند در دستگاه‌های اجرایی، صنعتی و کشاورزی جدی گرفته شود و برای مدیریت منابع آب همه دستگاه‌ها ملزم به نصب کنتور هوشمند بر روی چاه‌ها شوند.

وی اضافه کرد: در شهرستان ۲ محدوده بروجرد و اشترینان داریم که به ۲ دسته منابع آب زیرزمینی و سطحی تقسیم بندی می شود، در محدوده مطالعاتی بروجرد یک هزار و ۴۵۴ حلقه چاه حفر شده دارای مجوز وجود دارد که از این تعداد ۷۲ حلقه مخصوص چاه‌های آب شرب، ۹۵۲ حلقه کشاورزی و ۴۲۹ حلقه صنعتی با حجم تخلیه سالانه ۱۶۰ میلیون متر مکعب است.

مدیر منابع آب بروجرد بیان کرد: ۲۰ حلقه چاه غیرمجاز از ابتدای سال تاکنون در شهرستان بروجرد مسدود شده‌ همچنین در این مدت ۴۲ دستگاه کنتور هوشمند نصب شده که در مجموع ۲۸۰ چاه کنتور هوشمند دارد.

حسنوند با اشاره به اینکه ۹۰ درصد چاه‌های غیرمجاز در بخش شیروان است، ادامه داد: برای مسدودکردن چاه‌های غیرمجاز نیاز به همراهی دستگاه قضایی و نیروی انتظامی است.

وی یادآور شد: شهرستان بروجرد دارای یک هزار و ۱۱۰ دهنه چشمه، با ۹۵ میلیون مترمکعب تخلیه آب در سال و یک هزار و ۱۰۰ رشته قنات با حجم تخلیه ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب در سال وجود دارد.

هیچ شهری در لرستان از آب شرب پایدار برخوردار نیست

مدیرعامل آب منطقه ای لرستان گفت: هیچ کدام از شهرهای استان از آب شرب پایدار بهره مند نیستند، تامین آب بروجرد بر عهده آب منطقه ای است و سایر شهرستان های استان بر عهده شرکت آب و فاضلاب لرستان قرار دارد.

داریوش حسن نژاد با اشاره به پیشرفت ۵۵ درصدی سد آبسرده بروجرد افزود: ساخت این سد پیشرفت خوبی داشته که آبگیری آن می تواند در زمینه مشکلات پیرامون بحران آب برای شهرستان بروجرد موثر باشد.

وی تاکید کرد: با توجه به کاهش سطح آب های زیرزمینی شاهد شور شدن چاه های آب شرب هستیم که سدها در این وضعیت می توانند، کمک کننده باشند.

مدیرعامل آب منطقه ای لرستان با اشاره به مصوبه حفر هشت حلقه چاه آهکی برای بروجرد اضافه کرد: با وجود ابلاغ دستور حفر این هشت حلقه به علت مشکلات اعتباری هنوز اقدامی صورت نگرفته ولی پیگیری های لازم در حال انجام است.

حسن نژاد با تاکید بر ضرورت حفاظت از منابع آب یادآور شد: تامین آب فضای سبز نباید از آب شرب صورت گیرد و شهرداری ها باید به فکر راهکارهای دیگری برای تامین آب فضای سبز باشد.

وی بیان کرد: در خصوص قراردادهایی که با کشاورزان غیر بومی و کشت گیاهان آبدوست انجام می شود باید با قاطعیت برخورد کرد در اشترینان این موضوع در حال تبدیل شدن به تهدید قرار دارد که تخریب چاه‌های غیر مجاز باید با قاطعیت صورت گیرد.

مدیرعامل آب منطقه ای لرستان با اشاره به استفاده از پساب در بخش صنایع گفت: بروجرد اولین شهرستان در غرب کشور محسوب می شود که این اقدام در آن صورت گرفته است.

پایبندی به اجرای الگوی کشت

رییس جهاد کشاورزی بروجرد با اشاره به ضرورت رعایت الگوی کشت افزود: این طرح به صورت کشوری دنبال می شود که در این راستا باید برای کشاورزان انگیزه ایجاد کرد تا زمین های خود را برای کشت محصولات آبدوست به کشاورزان غیر بومی اجاره ندهند.

جواد گودرزی افزود: در راستای رعایت الگوی کشت ابلاغیه برای کشت گندم آبی به میزان پنج هزار و ۳۰۰ هکتار و دیم هشت هزار و ۵۰۰ هکتار، جو ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار آبی و ۱۹ هزار کشت دیم داریم.

آبخیزداری موثرین راه ذخیره آب

رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری بروجرد با تاکید بر اینکه علمی ترین و موثرترین راه ذخیره آب و جلوگیری از سیلاب و حفظ خاک عملیات آبخیزداری است، بیان کرد: در ۲ سال اخیر سه بند گلچهران، کریم آباد و زرشکه بروجرد انجام شده و مطالعات برای چند نقطه دیگر نیز در حال انجام است.

یحیی کریمی اضافه کرد: لایروبی ۲۵۰ بند خاکی شهرستان نیازمند تامین اعتبار است که اگر اعتبار در این زمینه فراهم شود اقدامی موثر و ماندگار در ذخیره آب و حفاظت از خاک خواهد بود.

وی ادامه داد: برای لایروبی بندهای بروجرد ۱۵۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز است.

برای نرسیدن به بحران چه باید کرد؟

این روزها در غالب گفتارهای روزانه صحبت از کاهش بارش باران و برف در بسیاری از مناطق کشور مطرح شده که واقعیت حاکی از نگرانی مردم و مسوولان نسبت به وضعیت کم آبی در بسیاری از نقاط دارد، این دغدغه نه فقط روستاییان که وابسته به کشاورزی معیشتی هستند را در بر می گیرد بلکه حتی در بسیاری از شهرها نگرانی جدی در مورد تامین آب شرب وجود دارد.

بنابراین اینجا این سوال جدی مطرح می‌شود با وجود تغییرات اقلیمی و تغییر الگوی بارش باران و این احتمال که سال آینده سال گرم تری در پیش باشد و با کمبود منابع آبی هم در سطح کشاورزی و هم در میزان آب شرب در بسیاری از نقاط کشور مواجه می شویم، چه باید کرد؟ چگونه می توان با این وضعیت به سازگاری رسید؟ چگونه می توان به تعویق انداخت این بحران را؟

فعال محیط زیست در پاسخ به این سوالات در گفت و گو با ایرنا می گوید: معمولا در سیستم اداری و فکری ما مسائل به سطح فردی و نوعی توصیه اخلاقی از طرف صاحبان قدرت و منزلت کاسته می شود، همیشه با طرح مشکل کمبود منابع آبی معمولا شروع به توصیه می کنیم که افراد کمتر و بهینه آب مصرف کنند و یا از وسایل و تکنولوژی های با کارآیی بالا استفاده نمایند.

سهیل سرمدی افزود: این گونه توصیه های اخلاقی و گاه آمرانه به جامعه نمی تواند معمولا اثربخش باشد، در اینجا به این موضوع می پردازیم که چرا باید روش مقابله با کم آبی فراتر از افراد و توصیه اخلاقی و با دستور و بخشنامه بوده بلکه باید ابتدا با نگاه سیستمی و سپس با نگاه نهادی و فردی به حل این معضل پرداخت.

وی بیان کرد: معمولا ابتدا باید سهم مصرف آب را در مناطق مختلف ایران و در حوزه های کشاورزی، صنعت، خانگی، خدماتی روشن و تحلیل کرد و بر مبنای سهم این حوزه ها و میزان تاثیر گذاری بر هر حوزه به سراغ آن رفت.

این فعال محیط زیست ادامه داد: به طور مثال در جایی که ۹۰ درصد مصرف آب در حوزه کشاورزی است و شیوه آبیاری در کشاورزی این منطقه نیز از کارایی و بهره وری لازم برخوردار نیست و میزان زیادی از آب مصرف می شود و تولید در مقابل آب مصرف شده ناچیز است این رویکرد که ما سراغ مشترکان خانگی با ۱۰ درصد برویم و از آنها بخواهیم که صرفه جویی کنند و از حوزه ای که ۹۰ درصد آب را به صورت سنتی و غیر کارا مصرف می کند و توان تاثیر گذاری ندارند صحبت نمی شود این نوع توصیه نمی تواند اثر گذاری لازم را داشته باشند.

سرمدی یادآور شد: در مواردی ملاحظه می شود برای صنایع آب بر مانند فولاد و پتروشیمی، آب فراوانی استفاده می شود این صنایع معمولا همان تعرفه هایی را می پردازند که یک مشترک خانگی می پردازد.

وی با تاکید بر ضرورت بازسازی و نوسازی تکنولوژی های موجود در مصرف آب اضافه کرد: بسیاری از تکنولوژی ها به شدت آب بر هستند و یا حتی سیستم های انتقال آب نیز در اثر فرسودگی دچار نشتی و اتلاف آب هستند و یا در اثر ناکارآمدی سیستم های نگهداری و ترمیم شبکه آب مقدار زیادی از منابع هدر می روند.
فعال محیط زیست ادامه داد: بنابراین توصیه های مرتبط با همکاری در کاهش مصرف در ذهن مردم زمانی مورد قبول و اثربخش هستند که مردم احساس کنند که متولیان مربوطه در حوزه ای که مربوط به مسوولیت های کاری آنهاست دقت و توجه لازم را مبذول داشته و سپس از مردم هم خواسته اند که با صرفه جویی در مصرف مواظب کمبود منابع آب باشند و گرنه در غیاب این نوع اقدامات از قبیل بازسازی و نوسازی شبکه و یا مسوولیت های حرفه ای نمی توان به تاثیر گذاری بر ذهن مردم امید بست و حتی در مواردی نوعی مقاومت لجوجانه در بعضی از اقشار وجود دارد که به نوعی مصرف بیشتر حد را حق خود از منابع مشترک مشاع می دانند و کمبودها را متوجه دولت ها می دانند.

سرمدی گفت: از طرفی دیگر در کنار وظایفی که می‌توان برای سازمان آب و دیگر سازمانهای متولی در امر مصرف آب تعریف کرد نمی توان از کنار یکی از مصرف کنندگان آب در فضای سبز شهری که شهرداری است، به آسانی گذشت.

وی افزود: به نظر می رسد با وجود اینکه سالهاست نسبت به کمبود آب هشدار داده می شود ولی تغییر در شیوه آبیاری فضای سبز در شهرها و حتی نوع گیاهان و درختان داده نشده است، گویی به نظر می رسد هنوز هزینه تغییر تکنولوژی و تغییر گونه های گیاهی و حتی تغییر عادات و سبک کاری نیروهای فضای سبز شهرداری از تعرفه و تامین آب ارزانتر است، که معمولا نظارت کافی بر نیروها و یا تجهیزات فضای سبز صورت نمی گیرد.

وی اظهار کرد: بنابراین نکته اصلی اینجاست وقتی درباره کمبود آب یا ناترازی منابع آب نگران هستیم باید همه این موضوعات را در کنار هم ببینیم و صرفا نگاه ما به مصرف کننده خانگی نباشد و تمام مشترکان و مصرف کننده های کلان و متوسط دیگر را هم در کنار هم ببینیم.

این فعال محیط زیست بیان کرد: اینجاست که وقتی مصرف کننده خانگی با وجود آنکه سهم خود را در مصرف کمتر می بیند ولی وقتی مصرف کننده اداری یا کشاورزی یا صنعتی را نیز در حال مصرف بهینه می بیند او نیز تشویق می شود که بیشتر صرفه جویی کند.

وی اضافه کرد: در کنار توصیه هایی که به مشترکان خانگی می توان داشت به راهکارهایی برای کاهش مصرف مشترکان اداری و فضای سبز و صنعتی و کشاورزی هم باید پرداخت تا در همه حوزه ها کنش‌گران فردی و سازمانی با درک مسوولیت اجتماعی و اخلاقی خود نسبت به پیامدهای کم آبی در سالهای پیش رو توجه داشته باشند.

این فعال محیط زیست افزود: در چنین شرایطی همه به صورت همزمان به اصلاح روشها و شیوه و عادات خود در مصرف آب می پردازند با اجرای چنین رویه هایی است که می توان انتظار داشت بحران های جدی را با دردسر کمتری برای هر نسل پشت سر گذاشت.