تانک ارتقا یافته تی80 بی وی ام

به گزارش پایگاه خبری پل تنگ؛

تانک تی-80 یک تانک ساخت شوروی سابق است که توسعه آن در دهه ۱۹۷۰ آغاز شد و به عنوان جایگزینی برای تانک تی-64 طراحی شد. هدف از تولید تی-80، ایجاد یک تانک با قدرت آتش بالا، حفاظت مناسب و قابلیت تحرک بالا بود که بتواند در میدان نبرد مدرن عملکرد مناسبی داشته باشد. این تانک نخستین تانک شوروی بود که از موتور توربین گازی بهره برد، امری که باعث افزایش توان حرکتی و قابلیت عملکرد در شرایط سخت محیطی شد. تولید تی-80 از سال ۱۹۷۶ شروع شد و طی دهه‌های بعدی با چندین نسخه به‌روزرسانی شد تا به فناوری‌های جدید تجهیز شود. تولید تی-80 در روسیه تا اوایل دهه ۲۰۰۰ ادامه داشت و پس از آن بیشتر تمرکز بر تولید و ارتقاء تانک تی-90 گذاشته شد، اما این تانک همچنان در خدمت نیروهای مسلح روسیه و برخی کشورهای دیگر باقی ماند. تانک تی-80 به دلیل ترکیب موتور توربین گازی، زره قوی و سیستم‌های آتش پیشرفته، یکی از تانک‌های برجسته دوران جنگ سرد به شمار می‌رود.

مقاله ای کامل در مورد تانک تی80 را اینجا بخوانید

روسیه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تغییر شرایط نظامی و فناوری‌های روز، به این نتیجه رسید که تانک تی-80، هرچند قدرتمند بود، نیاز به ارتقاء قابل توجهی دارد تا در میدان نبرد مدرن همچنان کارآمد باقی بماند. مشکلاتی مانند سیستم‌های کنترل آتش قدیمی‌تر، زره ناکافی در برابر تهدیدات جدید و مصرف بالای سوخت موتور توربین گازی باعث شد که ارتش روسیه به دنبال نسخه‌ای پیشرفته‌تر از تی-80 باشد. همچنین تجربه عملیاتی تانک‌ها در جنگ‌های منطقه‌ای و نیاز به افزایش قابلیت‌های بقا، تحرک و آتش دقیق‌تر، موجب شد پروژه ارتقا به نسخه تی-80 بی وی ام شکل بگیرد. این نسخه جدید با به‌کارگیری زره واکنشی، سیستم‌های الکترونیکی و کنترل آتش به‌روز، سامانه‌های محافظتی فعال و بهبود موتور توربین، تلاش کرد تا عمر عملیاتی تانک را افزایش دهد و آن را برای نبردهای آینده آماده کند. در واقع، ارتقا به تی-80 بی وی ام پاسخی بود به نیازهای میدان نبرد مدرن و همچنین راهی برای حفظ قابلیت‌های تانک‌های موجود بدون نیاز به ساخت کامل تانک جدید. تی80 بی وی ام دارای ارایه های ارتقا مشابه تانک تی72بی3 از جمله در بحث زره و سیستم اتش است

اما تی80 بی وی ام چه تغییراتی کرده است

موتور

در نسخه تی-80 بی‌وی‌ام، موتور توربین گازی همچنان حفظ شده اما به طور قابل توجهی بهبود یافته است. در تی-80 اصلی از موتور توربین گازی GTD-1000T با قدرت حدود ۱۰۰۰ اسب‌بخار استفاده می‌شد که عملکرد مناسبی داشت اما مصرف سوخت بالایی داشت و در برخی شرایط محیطی محدودیت‌هایی ایجاد می‌کرد. در نسخه بی‌وی‌ام، موتور به مدل پیشرفته‌تر GTD-1250 ارتقاء یافته که قدرت آن به حدود ۱۲۵۰ اسب‌بخار افزایش یافته است. این بهبود نه تنها توان حرکتی تانک را افزایش می‌دهد بلکه باعث بهبود کارایی سوخت و قابلیت اطمینان موتور در شرایط سخت می‌شود. موتور جدید همچنین به کاهش وزن کلی سیستم‌های پیشرانه و افزایش دوام کمک کرده است. این ارتقاء در موتور، تی-80 بی‌وی‌ام را در زمینه تحرک و پاسخگویی به نیازهای میدان نبرد مدرن نسبت به نسخه‌های قبلی برتری می‌دهد.

در نسخه تی-80 بی‌وی‌ام، سیستم زرهی تانک به طور کامل ارتقاء یافته است تا سطح حفاظت در برابر تهدیدات مدرن افزایش یابد. در تی-80 اصلی از زره ترکیبی شامل فولاد و مواد کامپوزیتی استفاده می‌شد که در برابر مهمات ضدتانک خرج گود و مهمات های انرژی جنبشی نسل جدید محدودیت داشت. در بی‌وی‌ام، تانک به زره واکنشی انفجاری نسل سوم به به نام رلکیت مجهز شده است که عملکرد بسیار بهتری نسبت به نسل قبلی زره واکنشی کنتاکت5 دارد. این زره واکنشی قادر است نفوذ مهمات خرج گود (HEAT) را تا حدود ۵۰ درصد و نفوذ گلوله‌های انرژی جنبشی (APFSDS) را تا ۳۵ درصد کاهش دهد.. رلکیت به طور خاص روی بخش‌های حیاتی و پرخطر تانک مانند جلویی برجک، جلوی بدنه و بخش‌هایی از کناره‌های برجک و بدنه نصب شده است تا حفاظت جامعی را فراهم کند.

 

تانک تی-80 بی‌وی‌ام همچنان از توپ اصلی 125 میلی‌متری صاف‌خان 2A46M استفاده میکند ولی نسخه نصب شده روی نسخه ارتقا یافته بی وی ام نسخه 2A46M-4 است که نسبت به نسخه‌های قبلی بهبود یافته است. این توپ قابلیت شلیک مهمات متنوع از جمله گلوله‌های انرژی جنبشی (APFSDS)، مهمات ضد زره خرج گود (HEAT)، و موشک‌های هدایت‌شونده ضدتانک را دارد. توپ دارای سیستم گلوله گذاری خودکار هیدرولیک است و از خشاب چرخفلکی در زیر برجک درون شاسی قرار دارذ.میزان مهمات قابل حمل در تانک حدود 45 گلوله است که 28 گلوله در خشاب و باقی در درون تانک به عنوان مهمات ذخیره می باشد که شامل انواع گلوله‌های مختلف است . بهترین مهمات انرژی جنبشی ضد زره مورد استفاده در تی-80 بی‌وی‌ام از نسل جدید است، مانند گلوله 3BM59 یا 3BM60، که نفوذ زرهی آن‌ها به حدود ۷۰۰ میلی‌متر زره فولادی در فاصله ۲ کیلومتری می‌رسد. همچنین موشک‌های هدایت‌شونده لیزری 9M119M Refleks-M با قابلیت نفوذ تا بیش از ۷۰۰ میلی‌متر زره را دارند و برد مؤثر آن‌ها تا ۵ کیلومتر افزایش یافته است. در مقایسه با نسخه‌های قبلی تی-80 که از نسخه قدیمی این توپ استفاده می‌کردند، نسخه بی‌وی‌ام با توپ جدید و مهمات پیشرفته، دقت، برد و نفوذ بهتری در برابر تانک‌های مدرن و اهداف زرهی دارد. این ارتقاء‌ها باعث شده‌اند تی-80 بی‌وی‌ام توان مقابله مؤثرتری با تانک‌های نسل جدید و تهدیدات پیچیده در میدان نبرد داشته باشد.

تی-80 بی‌وی‌ام مجهز به دو مسلسل است . مسلسل اول یک مسلسل سنگین NSVT کالیبر 12.7×108 میلی‌متر است که روی برجک قرار دارد و توسط یک سیستم تسلیحاتی ریموت کنترل توسط فرمانده از درون تانک هدایت می شود و به عنوان سلاح دفاع هوایی یا برای هدف‌گیری خودروهای سبک و نفرات پیاده در فواصل بلند به کار می‌رود. این مسلسل قابلیت چرخش و شلیک از داخل برجک بدون نیاز به خروج از تانک را دارد، که سطح ایمنی خدمه را در شرایط نبرد شهری یا محیط‌های تهدیدآمیز افزایش می‌دهد. برد مؤثر NSVT در حدود 1500 متر علیه اهداف زمینی و حدود 1000 متر علیه اهداف هوایی کم‌ارتفاع است.

مسلسل دوم یک PKT کالیبر 7.62×54 میلی‌متر است که به صورت هم‌محور با توپ اصلی نصب شده و برای مقابله با اهداف نزدیک‌تر، پیاده‌نظام یا اهداف نرم کاربرد دارد. این مسلسل با سیستم آتش یکپارچه شده و می‌تواند به‌صورت دقیق همراه با توپ به سمت هدف هدایت شود. ظرفیت مهمات برای PKT معمولاً حدود 2000 گلوله و برای NSVT حدود 300 گلوله است.

در مقایسه با نسخه‌های قبلی، سامانه کنترل از راه دور مسلسل 12.7 میلی‌متری در تی-80 بی‌وی‌ام یک ارتقاء مهم محسوب می‌شود، زیرا در تی-80های اولیه فرمانده برای استفاده از NSVT باید سر خود را از برجک خارج می‌کرد، که خطر زیادی به همراه داشت. این ارتقاء باعث بهبود قابلیت بقا و افزایش قابلیت جنگ شهری تانک شده است.

در تانک T-80BVM، یکی از مهم‌ترین ارتقاءها در زمینه افزایش دقت و کارایی آتش، مربوط به نصب سامانه کنترل آتش جدید و مدرن‌سازی تجهیزات اپتیکی و هدف‌گیری برای توپچی و فرمانده است. این سامانه‌ها در کنار رایانه جدید کنترل آتش، به تی-80 بی وی ام این قابلیت را می‌دهند که با دقت بالا، به اهداف متحرک و ثابت در شرایط مختلف آب‌وهوایی و شبانه‌روز پاسخ دهد.

1. سایت آتش توپچی (Sosna-U):
   سامانه هدف‌گیری جدید نصب‌شده برای توپچی، سامانه Sosna-U ساخت بلاروس است که یک سیستم اپتوالکترونیکی نسل جدید به شمار می‌آید. این سیستم شامل اجزای زیر است:

• دوربین دید حرارتی نسل دوم برای شناسایی اهداف در شب و شرایط دید محدود (مه، دود، گرد و غبار)
• مسافت یاب لیزری دقیق
• کانال دید روزانه اپتیکی
• کانال هدایت موشک ضدتانک هدایت لیزری

برد مؤثر تشخیص و شلیک دقیق با این سامانه علیه اهداف تانکی در روز به حدود ۴۵ کیلومتر و در شب به حدود ۲.۵۳ کیلومتر می‌رسد. این سیستم کاملاً پایدارسازی شده است و به توپچی اجازه می‌دهد در حین حرکت تانک، با دقت بالا شلیک کند.این سامانه اتش در تان ارتقا یافته تی72 بی3 نیز نصب شده است

2- سایت فرمانده TKN-4S
در نسخه BVM، فرمانده تانک به سامانه هدف‌گیری پانورامیک مدرنی مجهز شده . این سیستم به فرمانده امکان دید 360 درجه، دید حرارتی، دید روزانه و امکان نشانه‌گذاری هدف برای توپچی را می‌دهد. این توانایی، عملکرد hunter-killer را فراهم می‌کند؛ به این معنا که فرمانده می‌تواند همزمان با شلیک توپچی، هدف بعدی را جست‌وجو و قفل کند. این ویژگی، سرعت واکنش تانک در میدان نبرد را افزایش می‌دهد.

3-رایانه کنترل آتش (FCS – Fire Control System):
سیستم کنترل آتش در T-80BVM به یک رایانه دیجیتال مدرن مجهز شده که وظیفه آن پردازش اطلاعات هدف‌گیری از تمام سنسورها (بردیاب لیزری، زاویه توپ، سرعت باد، دمای باروت، حرکت هدف، حرکت تانک و غیره) و صدور دستور شلیک بهینه است. این سیستم باعث می‌شود شلیک‌های اول دقت بسیار بالاتری نسبت به نسخه‌های قدیمی داشته باشند. در نسخه‌های قبلی مانند T-80BV، کنترل آتش عمدتاً نیمه‌خودکار بود و فاقد دید حرارتی، رایانه بالستیکی دیجیتال و قابلیت شلیک دقیق در حال حرکت بود.

جمع‌بندی مقایسه با نسخه‌های قبلی:

قابلیت	T-80BV قدیمی	T-80BVM
دید شبانه	فعال با نورافکن فروسرخ، برد محدود	دید حرارتی نسل دوم، برد بلند
سایت فرمانده	غیرپانورامیک، ساده	پانورامیک، با قابلیت hunter-killer
برد تشخیص	۱۲ کیلومتر	۴۵ کیلومتر در روز، ۳ کیلومتر در شب
رایانه آتش	آنالوگ یا نیمه‌دیجیتال	رایانه دیجیتال کامل، با سنسورهای محیطی و بالستیکی
شلیک در حرکت	محدود، دقت کم	با ثبات‌ساز کامل، دقت بالا

این ارتقاءها باعث شده T-80BVM از نظر دقت آتش و سرعت واکنش، به سطح تانک‌های اصلی جنگی مدرن نزدیک شود و توان عملیاتی آن در نبردهای روز، شب و آب‌وهوای سخت به طور قابل توجهی افزایش یابد.

در تانک T-80BVM علاوه بر زره پیشرفته و زره واکنشی رلکیت ، مجموعه‌ای از سیستم‌های حفاظتی غیرفعال و فعال برای افزایش بقا در میدان نبرد نصب شده که به صورت ترکیبی عمل می‌کنند. این سیستم‌ها با هدف مقابله با انواع تهدیدات مانند موشک‌های ضدتانک هدایت‌شونده (ATGM)، مهمات هدایت‌شونده، گلوله‌های زره‌پوش و حتی حملات پهپادی طراحی شده‌اند.

1- سامانه نارنجک‌انداز دودزای چندمنظوره (Smoke Grenade Launchers):
T-80BVM به شش نارنجک‌انداز دودزا در هر سمت برجک مجهز است (مجموعاً ۱۲ پرتابگر)، که قادر به پرتاب نارنجک‌های دودزای حرارتی (Aerosol) برای ایجاد پرده دود جهت کور کردن سامانه‌های هدف‌گیری لیزری و اپتیکی دشمن هستند. این نارنجک‌ها می‌توانند طیف فروسرخ و نور مرئی را مختل کنند، که در عمل موجب شکست قفل لیزری موشک‌های ضدتانک می‌شود. این سامانه با سنسورهای هشدار دهنده لیزری (LWS) هماهنگ است، به این صورت که در صورت تابش لیزر دشمن روی تانک برای قفل سلاح لیزری بخدمه هشدار لازم را بدهد

2- بسته قدرت کمکی (APU – Auxiliary Power Unit):
برای تأمین برق مورد نیاز سیستم‌های الکترونیکی و اپتیکی در شرایطی که موتور اصلی خاموش است (مثلاً در حالت کمین یا حالت ایستا)، T-80BVM به یک واحد تولید توان کمکی مجهز شده است. این سیستم باعث صرفه‌جویی در سوخت، کاهش دمای حرارتی تانک (کاهش دید حرارتی برای دشمن) و افزایش پایداری عملکرد تجهیزات حساس در میدان نبرد می‌شود.

3- سیستم هشدار تهدید لیزری (Laser Warning Receiver – LWR):
این سامانه برای شناسایی تابش لیزر به سمت تانک طراحی شده است. در صورت شناسایی نشانه‌گیری لیزری، به‌طور خودکار به خدمه هشدار داده و می‌تواند پرتاب نارنجک دودزا را فعال کند یا تانک را وارد حالت مانورگریزی نماید.

4-سامانه دودزا و خنک‌سازی موتور (Engine Smoke System):
در کنار پرتابگرهای دودزا، موتور تانک قادر است با تزریق سوخت به اگزوز، دود سفید تولید کند. این سیستم مخصوصاً در مانورهای سریع یا عقب‌نشینی، به ایجاد پوشش دود برای گریز کمک می‌کند.(سیستم جدید نیست و تقریبا تمامی تانک ها از ان استفاده میکنند

5- سامانه حفاظت هسته‌ای، بیولوژیکی، شیمیایی:
تانک T-80BVM مجهز به سامانه حفاظتی در برابر تهدیدات هسته‌ای، بیولوژیکی و شیمیایی (NBC protection system) است. این سامانه شامل فیلترهای هوای پاک، درزگیری بدنه و فشار مثبت داخلی می‌شود تا خدمه در برابر آلودگی‌ها ایمن بمانند.

6-ارتقاء سامانه‌های الکتریکی و مخابراتی:
در BVM از سیستم‌های مخابراتی مدرن‌تر با کدگذاری دیجیتال و مقاومت در برابر شنود استفاده شده و همچنین سیستم‌های داخلی تبادل اطلاعات بین خدمه ارتقاء یافته است. این موارد با وجودی که مستقیماً حفاظتی نیستند، ولی در افزایش هماهنگی عملیاتی نقش حیاتی دارند.

نکته:
نسخه T-80BVM هنوز فاقد سامانه دفاع فعال سخت‌کُش (hard-kill APS) مانند Arena یا Afghanit است، اما احتمال دارد در آینده مدل‌هایی به آن مجهز شوند..

به‌علاوه، مدل جدید تی 80 بی وی ام مدل ۲۰۲۳ شامل حفاظت اضافی با زره قفسه ای بالای برجک برای مقابله با حملات پهپادهای انتجاری است

عملکرد در میدان نبرد اوکراین

روسیه از سال ۲۰۱۹ تاکنون، از تی‑۸۰ بی‌وی‌ام بهره برد از جمله از سال 2020 در جبهه‌های اوکراین استفاده کرده است. برخی نتایج کلیدی از منابع مختلف:

• کاربرد ضد پهپاد (Counter‑drone):
  از دسامبر ۲۰۲۳، همه‌ی تانک‌های تی‑۸۰ بی‌وی‌ام در اوکراین به سیستم‌های دفاع در برابر پهپادها مجهز شده‌اند که توانایی از کار انداختن پهپادهای FPV و مهمات دقیق را دارند .

زره کناری نصب‌شده روی بدنه تانک T-80BVM که در تصویر بالا  از نوع زره غیرفعال چندلایه (Passive Composite Armor) است و برخلاف زره‌های واکنشی مانند Kontakt-5 یا Relikt، هیچ ماده انفجاری درون آن ندارد. این نوع زره معمولاً از ترکیب چند لایه فولاد، سرامیک و مواد جاذب انرژی ساخته شده و هدف آن افزایش مقاومت جانبی تانک در برابر گلوله‌های انرژی جنبشی، ترکش‌های انفجار و مهمات سبک ضدزره است. این بلوک‌ها که به‌صورت ماژولار طراحی شده‌اند روی بخش جانبی بدنه و در بالای شنی‌ها نصب می‌شوند و می‌توانند در صورت آسیب، به‌راحتی تعویض شوند. استفاده از این نوع زره باعث افزایش بقای تانک در نبردهای شهری و جنگ‌های نامتقارن می‌شود که تهدید از طرفین تانک بیشتر است. طراحی آنها به‌گونه‌ای است که در کنار زره‌های واکنشی Relikt که در بخش‌های جلویی و برجک نصب شده‌اند، پوشش کامل‌تری برای حفاظت از خدمه فراهم کنند بدون اینکه خطر انفجار ناخواسته ناشی از زره واکنشی در این نقاط وجود داشته باشد. همچنین این زره‌ها وزن کمتری نسبت به زره‌های واکنشی انفجاری دارند و مدیریت بار کلی تانک را آسان‌تر می‌کنند.

• قدرت تحرک و شلیک سریع در حرکت:
  خدمه اوکراینی یک تانک توقیف‌شده را توصیف کرده‌اند:

“Very powerful vehicle… very fast. It quickly arrives, strikes and leaves.”
توانایی حرکت با سرعت تا ۸۰ کیلومتر در ساعت و واکنش سریع از نقاط کمین، بخشی از مزایای برجسته آن هستند

موفقیت‌های عملیاتی:
تانک‌های تی‑۸۰ بی‌وی‌ام در مناطق دونتسک و Kupiansk پوشش آتش مؤثر فراهم کرده و مواضع تقویت‌شده دشمن را نابود کرده‌اند. فرماندهان روسی ادعا کرده‌اند توان پرتاب گلوله تا ۱۲ کیلومتر و بازدهی خوب در تیراندازی در حال حرکت را دارند .

خسارات قابل توجه:
داده‌های به‌روز که از شمارش‌های Oryx استخراج شده‌اند (بازرسی بصری تجهیزات تأیید شده با عکس یا ویدیو)، تا تاریخ ژوئیه ۲۰۲۵ مجموعاً ۱٬۱۹۳ دستگاه تانک T‑80 از انواع مختلف طی جنگ اوکراین یا نباود شده و یا صدمه دیده و یا رها شده است

• ۱۴۴ دستگاه T‑80BVM
• ۸۴ دستگاه تی 80 بی وی ام نسخه ارتقایافته سال ۲۰۲۲
• همچنین 104 دستگاه تی80 یو و 690 دستگاه تی 80 وی نیز در این امار امده است

تانک T-80BVM نماد احیای یک طراحی دوران جنگ سرد با استانداردهای نبرد مدرن است؛ ترکیبی از قدرت آتش، تحرک بالا به‌واسطه موتور توربین گازی، و ارتقاءهای اساسی در حفاظت و سامانه‌های اپتیکی. نصب زره واکنشی Relikt، سامانه کنترل آتش پیشرفته Sosna-U، سیستم هشدار لیزری، و قابلیت شلیک موشک‌های هدایت‌شونده، آن را به یکی از مدرن‌ترین تانک‌های ارتقاءیافته ارتش روسیه تبدیل کرده است.

در میدان نبرد اوکراین، این تانک در عملیات‌های پشتیبانی، نبردهای زرهی و مقابله با تهدیدات پهپادی به کار گرفته شده و توانسته در برخی موارد عملکرد مؤثری ارائه دهد، به‌ویژه از نظر تحرک و دقت آتش. با این حال، تلفات نسبتاً بالا نیز نشان داده که حتی تانک‌های به‌روزرسانی‌شده بدون سامانه‌های دفاع فعال سخت‌کش، در برابر تسلیحات ضدتانک مدرن همچنان آسیب‌پذیر هستند.

در نهایت، T-80BVM نشان‌دهنده رویکرد روسیه به حفظ و مدرن‌سازی دارایی‌های زرهی موجود به‌جای تکیه صرف بر طراحی‌های کاملاً جدید است—رویکردی که هم مزایا و هم محدودیت‌های خاص خود را دارد.

ویژگی‌ها و نقاط قوت

T-80BVMموتور: توربین گازی GTD-1250 با 1250 اسب بخار، عملکرد عالی در سرما و روشن شدن سریع

تحرک بالا: شتاب زیاد، صدای کم، مناسب برای حملات سریع در زمین‌های سخت و هوای سرد

زره و حفاظت: زره ترکیبی + زره واکنشی Relikt، مقاومت بالا در برابر APFSDS و HEAT

سیستم آتش و دید: سیستم Sosna-U با دوربین حرارتی، مسافت‌یاب لیزری، و شلیک موشک Refleks-M تا 5 کیلومتر

ارتقای دیجیتال: ارتباطات داخلی و خارجی پیشرفته، سامانه ناوبری دیجیتال، نمایشگر داخلی

بارگذار خودکار: ظرفیت 28 گلوله، سریع‌تر و کاراتر از

نقاط ضعف T-80BVM

موقعیت ذخیره مهمات: ذخیره مهمات در کف برجک، آسیب‌پذیر در برابر نفوذ و انفجار

محدودیت زره فعال: فاقد سامانه‌های دفاع فعال پیشرفته مانند Arena یا Afganit

وزن بالا: مصرف سوخت بالا به‌خاطر موتور توربینی، نیاز به لجستیک قوی‌تر

پیچیدگی نگهداری: موتور توربینی پیچیده‌تر و گران‌تر نسبت به دیزل‌های رایج

هزینه بالا: تولید محدود، هزینه عملیاتی و نگهداری بیشتر نسبت به T-72B3

نوشته تانک ارتقا یافته تی80 بی وی ام اولین بار در پل تنگ. پدیدار شد.

پایگاه خبری پل تنگ – مهدی امرائی