جوهر معنوی و زیبایی‌شناختی شعر حافظ را بهتر به نسل جدید بشناسانیم

محمدرضا روزبه در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: تجلیات قرآنی و دینی از جمله مناسک ماه رمضان و شب قدر در شعر حافظ و دیگر شاعران پارسی زبان جایگاه ویژه‌ای دارد.

وی با بیان اینکه حافظ از این اشارات بهره‌های دوگانه و یا چندگانه‌ای در شعرش برده است، که یکی پشتوانه فکری و فرهنگی شعر خود را شکل داده و دیگری استفاده او از اشارات قرآنی و دینی و از جمله ماه رمضان و شب قدر برای او بهره زیبایی‌شناختی دارد، ادامه داد: حافظ از این نشانگان دینی و عرفانی هم جوهر معنوی و هم ظرفیت زیبایی شناختی آنها را مدنظر دارد.

عضو هیات علمی دانشگاه لرستان افزود: اغلب حافظ‌شناسان معتقدند که حافظ عارف و صوفی به معنای متعارف آن نبوده یعنی اهل هیچکدام از حلقه‌های عرفانی  و فرقه‌های متصوفه نبوده است و  گرایش‌های قلبی و روحی داشته ولی عارف به معنی واقعی کلمه نبوده؛ اما این همه اشارات عرفانی در شعرش می‌بینید.

روزبه بیان کرد: حافظ بیشتر می‌کوشد از ظرفیت‌های داستانی، روایی و قابلیت‌های سمبلیک و زیبایی‌شناسی عرفان و گزاره‌های عرفانی بهره ببرد اما در مورد رمضان و شب قدر هم جلوه‌های معنوی و هم جلوه‌های زیبایی‌شناسی مدنظرش است.

حافظ به دنبال این است که هم یک روح معنوی به شعرش ببخشد

این پژوهشگر و منتقد ادبی اضافه کرد: حافظ به دنبال این است که هم یک روح معنوی به شعرش ببخشد و هم پشتوانه فرهنگی  و تجلیات زیبایی‌شناختی در شعرش را ارتقا دهد.

وی با بیان اینکه «چه مبارک‌سَحَری بود و چه فرخنده‌شبی    آن شبِ‌قدر که این تازه‌ براتم دادند» این اشارات و تناسبات همه در ساختن فرم شعری به یاری حافظ می‌آید تا هم بعد معنوی شعرش را تقویت کند و هم وجه زیبایی‌شنایی مثلش را؛ حافظ با درایت و هوشمندی، علاقه، ذهن و زبان خود این دو مقصد و مقصود را به خود درونی خود کرده بطوریکه تفکیک‌پذیر نیستند، گفت: یکی از هنرهای حافظ این است که نگاهی زیبایی‌شناسانه به عناصر و اجزای دین و عرفان دارد و آنها را به صورت مکتبی، مدرسی و تعلیمی به کار نمی‌برد بلکه مضمون‌سازی می‌کند و آنها را در هیات شاعرانه بکار می‌برد  و همین امر عمق و عظمت بیشتری به حافظ داده است.

روزبه ادامه داد: شاعرانی که صرفا بُُعد ایدئولوژیک دارند و گزاره‌های دینی و عرفانی برایشان جنبه تعلیمی دارد زیاد به بُعد استاتیک و ظرفیت‌های زیباشناختی این امور توجهی ندارند اما حافظ هردو بُعد را درونی و تلفیق می‌کند و در عالی‌ترین شکل به معرض تماشا می‌گذارد و این یکی از رموز ماندگاری شعر حافظ است.

این پژوهشگر و منتقد ادبی با بیان اینکه در این برهه از زمان باید آن جوهر معنوی و زیبایی‌شناختی شعر حافظ را بهتر به نسل جدید بشناسانیم، براثر غلبه مدرنیته نسل امروز یک نگاه سلبی به سنت و میراث‌سنتی از جمله میراث ادب سنتی ما و جلوه‌های مدرن را می‌شناسد در حالیکه جلوه‌ها و جذابیت‌های هنر سنتی را نمی‌شناسد، گفت: متاسفانه معلمان ادبیات امروز نیز تنها اکتفا می‌کنند به شرح و معنی کردن ابیات و هیچ‌وقت روح شعر حافظ و دیگران را بین دانش‌آموزان انتقال نمی‌دهند.

معلمان ادبیات پیوند بین معنا، حکمت و زیبایی را برای دانش‌آموزان تشریح و تبیین نمی‌کنند

وی بیان کرد: معلمان ادبیات پیوند بین معنا، حکمت و زیبایی را برای دانش‌آموزان تشریح و تبیین نمی‌کنند این است که نسل امروز نگاه دقیق و عمیقی به میراث سنتی و از جمله شعر حافظ ندارد و احساس می‌کند که نشانگان شعر حافظ مربوط به دنیای سنتی است و ربطی به دنیای امروز ندارد درحالیکه اغلب گزاره‌های شعر حافظ پیام‌های انسانی و معنوی برای انسان دیروز، امروز و فرداست یعنی پیام حافظ فرا زمان و فرامکان است.

روزبه اظهار کرد: وقتی حافظ می‌گوید: «از صدایِ سخنِ عشق ندیدم خوشتر    یادگاری که در این گنبدِ دَوّار بِمانْد» این یک گزاره ادبی و  ابدی است؛ وقتی حافظ می‌گوید  «زین آتشِ نَهُفته که در سینه‌یِ من است،    خورشید، شُعله‌ای‌ست که در آسمان گرفت» این اشاره به یک حماسه بزرگ انسانی دارد که جایگاه رفیع انسان را در قلمرو کائنات و آفریدگار نشان می‌دهد. اینها تابلوهای حیرت‌آور هنری در برابر ذهن و روح انسانی که می‌تواند نگاه ما را به هستی، انسان و جهان تعالی می‌بخشد هست و باید این رمز و رازها را برای جوان امروز تبیین، تشریح و باز کنیم و جهان متن را از شعر حافظ را برای آنان تبیین و تنها اکتفا به معنای شعر و زبان حافظ نکنیم.

عضو هیات علمی دانشگاه لرستان در ادامه با بیان اینکه نگاه حافظ به مقوله شب قدر بیشتر منطبق هست با مشرب عرفانی و رندی حافظ، تصریح کرد: حافظ از ظرفیت دینی و معنوی شب قدر استفاده کرده و آن را دریک پیوند دوباره‌ای با فضای عرفانی و حکمی و حتی انسانی مطرح کرده و به آن یک روح سیال داده، شب قدر فقط برای او یک مراسم دینی نیست بلکه یک زمان ازلی و جاودانگی در شعرش است.

وی افزود: یکی از رموز هنر حافظ این است که مفاهیم به ویژه مفاهیم دینی را در یک بعد وسیع فرازمان و فرامکان مطرح می‌کند و به آنها روح تازه‌ای می‌دهد.

انتهای پیام