سامانه پدافندی برد بلند سیپر ساخت ترکیه

به گزارش پایگاه خبری پل تنگ؛

پیشرفت روزافزون فناوری‌های هوافضا، افزایش تهدیدات هوایی در محیط امنیتی منطقه‌ای، و تجربه درگیری‌های اخیر در خاورمیانه باعث شده بسیاری از کشورها نگاه ویژه‌ای به توسعه پدافند هوایی بومی داشته باشند. ترکیه نیز که در دهه‌های گذشته همواره با تهدیدات هوایی در مرزهای جنوبی و شرقی خود روبه‌رو بوده، تلاش گسترده‌ای را برای ایجاد یک ساختار دفاع هوایی چندلایه و مستقل آغاز کرده است. سامانه پدافند هوایی برد بلند سیپر ( SİPER) به معنی سنگر و یا پناهگاه  محصول همین رویکرد است و به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین پروژه‌های دفاعی ترکیه، نقش کلیدی در تکمیل زنجیره پدافند هوایی کشور ایفا می‌کند.تا پیش از پروژه SİPER، ترکیه فاقد سامانه پدافند برد بلند بومی بود و تنها سامانه‌هایی که در اختیار داشت یا کوتاه‌برد بودند یا وابسته به شرکای خارجی. سامانه‌هایی چون MIM-23 هاوک یا نسخه‌های قدیمی‌تر I-Hawk از آمریکا به ترکیه تحویل داده شده بودند، اما این سامانه‌ها با گذشت زمان کارایی خود را در برابر تهدیدات مدرن از دست داده بودند. به همین دلیل، ترکیه برای سال‌ها به‌دنبال خرید سامانه‌ای پیشرفته مانند پاتریوت بود، اما با شکست مذاکرات با ایالات متحده و سپس خرید محدود سامانه S-400 از روسیه، مشخص شد که کشور نیاز دارد سامانه‌ای بومی و کاملاً مستقل با برد بلند توسعه دهد.این تصمیم به‌ویژه پس از بحران‌های سیاسی در روابط ترکیه با ناتو و تحریم‌های مرتبط با خرید S-400 تقویت شد. رهبران صنایع دفاعی ترکیه بر آن شدند که در کنار سامانه‌های HISAR-A و HISAR-O، یک سامانه بلندبرد تمام‌عیار نیز طراحی و تولید شود. پروژه SİPER با مدیریت ریاست صنایع دفاعی (SSB) و با مشارکت شرکت‌های رکتسان، اسلسان و مؤسسه تحقیقاتی TÜBİTAK SAGE از همین نیاز راهبردی شکل گرفت و با هدف پر کردن شکاف پدافندی در بردهای بالا طراحی شد.

توسعه سامانه پدافند هوایی برد بلند SİPER به‌صورت رسمی در سال ۲۰۱۸ توسط ریاست صنایع دفاعی ترکیه (SSB) کلید خورد. در همان سال تفاهم‌نامه همکاری بین سه نهاد اصلی یعنی شرکت‌های اسلسان ، رکتسان و مؤسسه تحقیقاتی TUBITAK SAGE برای طراحی و ساخت این سامانه امضا شد. این پروژه بخشی از چشم‌انداز کلان ترکیه برای ایجاد یک سیستم دفاع هوایی کاملاً بومی و چندلایه بود که از سامانه‌های برد کوتاه تا بلند را پوشش دهد.در سال ۲۰۱۹ مراحل طراحی مفهومی و شبیه‌سازی‌های اولیه آغاز شد. در ادامه، نمونه‌های اولیه موشک و رادار توسعه یافتند و در سال ۲۰۲۱ نخستین آزمایش میدانی موفق موشک SİPER در میدان تیر سینوپ ترکیه انجام شد. در این آزمایش، موشک توانست یک هدف پروازی را در برد بلند با موفقیت رهگیری و منهدم کند. پس از این موفقیت، در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ آزمایش‌های میدانی متعدد دیگری انجام شد که شامل تست قابلیت‌های فرماندهی و کنترل، رهگیری چندهدفه، شلیک در شرایط جنگ الکترونیکی و کارکرد در سناریوهای پیچیده عملیاتی بود.بر اساس بیانیه رسمی وزارت دفاع ترکیه، این سامانه پس از تکمیل مراحل توسعه در سال ۲۰۲۳ آماده تحویل اولیه به نیروهای مسلح شد و از سال ۲۰۲۴ وارد فاز بهره‌برداری عملیاتی محدود گردید.

سامانه پدافند هوایی SİPER به‌صورت کامل متحرک طراحی شده و تمامی اجزای آن،از جمله پرتابگر موشک، رادار آرایه فازی، و مرکز فرماندهی و کنترل،بر روی خودروهای نظامی تاکتیکی نصب می‌شوند تا امکان استقرار سریع، جابه‌جایی در مناطق مختلف و واکنش انعطاف‌پذیر به تهدیدات فراهم شود. پلتفرم اصلی حامل اجزای سامانه، کامیون‌های نظامی سنگین BMC 8×8 ساخت شرکت ترکیه‌ای BMC Otomotiv هستند. این خودروها به‌طور خاص برای مأموریت‌های نظامی طراحی شده‌اند و در پروژه‌های دیگر مانند سامانه پدافندی HISAR نیز استفاده شده‌اند.خودرو BMC 8×8 مجهز به موتور دیزل پرقدرت با توان ۶۲۰ اسب بخار است که توسط شرکت ترکیه‌ای تولید شده یا در برخی نسخه‌ها بر اساس طراحی برندهای اروپایی ساخته می‌شود. این خودرو دارای گیربکس اتوماتیک با ۱۶ دنده جلو و ۲ دنده عقب است. حداکثر سرعت آن در جاده حدود ۱۱۰ کیلومتر بر ساعت و برد عملیاتی آن با باک پر بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ کیلومتر است. قابلیت عبور از موانع عمودی تا ارتفاع ۰٫۵ متر، عبور از شیب ۶۰٪، حرکت در شیب‌های عرضی تا ۳۰٪ و عبور از آب تا عمق ۱٫۲ متر از جمله توانایی‌های حرکتی آن است. خودرو از سیستم تعلیق مستقل، تایرهای رانفلت با قابلیت تنظیم فشار از داخل کابین، و ترمزهای بادی پیشرفته بهره‌مند است.وزن خالی خودرو حدود ۱۸ تن و وزن کامل با بار عملیاتی می‌تواند تا حدود ۳۰ تن افزایش یابد. کابین زرهی آن در برابر گلوله‌های سبک و ترکش محافظت ایجاد می‌کند و قابلیت نصب سامانه‌های ارتباطی امن، تجهیزات جنگ الکترونیک و تهویه مطبوع نظامی در آن پیش‌بینی شده است. در نسخه حامل موشک SİPER، خودرو به یک پرتابگر عمودی یا مایل چندفروندی مجهز می‌شود که توان حمل ۴ تا ۶ موشک آماده شلیک را دارد و به سامانه فرماندهی متصل می‌شود. این تحرک‌پذیری باعث می‌شود سامانه SİPER برای عملیات‌های پدافندی تاکتیکی، منطقه‌ای و متحرک کاملاً مناسب باشد و توانایی پاسخ سریع به تهدیدات از جهات مختلف را داشته باشد.

سامانه پدافند هوایی SİPER از دو رادار اصلی بهره می‌برد که هر کدام نقش متفاوتی در عملکرد کلی سامانه دارند و هر دو توسط شرکت Aselsan طراحی و تولید شده‌اند. این رادارها کاملاً متحرک هستند و روی کامیون‌های نظامی نصب می‌شوند تا امکان استقرار سریع در مناطق عملیاتی فراهم باشد.رادار اول با نام ALP-310 یا رادار برد بلند، وظیفه جستجو و کشف اولیه اهداف را بر عهده دارد. این رادار در باند S کار می‌کند و از نوع آرایه فازی فعال (AESA) است. UMR توانایی کشف اهداف هوایی در بردی بیش از ۲۵۰ کیلومتر را دارد و می‌تواند هم‌زمان ده‌ها هدف را شناسایی و ردیابی کند. این رادار برای تشخیص اهداف پرسرعت، اهداف پنهان‌کار، و تهدیدات چندجهته طراحی شده و توانایی عملکرد در محیط‌های مملو از جمینگ و جنگ الکترونیک را دارد.دومین رادار، با نام اکریپ 1000 جی یا رادار کنترل آتش، وظیفه درگیری با اهداف را دارد. این رادار نیز از نوع ارایه فازی فعال است، ولی برد آن کمتر از رادار UMR است و تمرکز آن بر دقت بالای رهگیری و هدایت موشک‌ها در مرحله پایانی پرواز است. . AAR می‌تواند موقعیت دقیق هدف را در فاصله نزدیک‌تری ردیابی کرده و اطلاعات لحظه‌ای را به موشک در حال پرواز منتقل کند. این رادار از طریق uplink می‌تواند در طول مسیر، اصلاحات لازم در مسیر پرواز موشک را اعمال کند تا دقت برخورد افزایش یابد.همچنین این دو رادار کاملاً یکپارچه با مرکز فرماندهی و سامانه مدیریت نبرد SİPER هستند و در شبکه‌ای گسترده با دیگر سامانه‌های HISAR-A و HISAR-O ارتباط دارند. این ساختار دو راداره به سامانه اجازه می‌دهد که ابتدا اهداف را در برد بسیار بالا کشف کرده و سپس با دقت بالا آن‌ها را منهدم کند—حتی در شرایطی که با تهدیدات چندگانه، حملات اشباع‌شده یا اختلال الکترونیکی روبه‌رو باشد.

موشک به‌کاررفته در سامانه پدافند هوایی SİPER با نام کلی SİPER Blok I شناخته می‌شود و به‌طور کامل توسط شرکت‌های ترکیه‌ای Roketsan و TÜBİTAK SAGE طراحی و تولید شده است. این موشک در کلاس موشک های برد بلند پدافندیق رار دارد و برای رهگیری و انهدام اهداف پروازی در فاصله‌های دور طراحی شده است.برد مؤثر این موشک تا ۱۰۰ کیلومتر اعلام شده و در برخی آزمایش‌ها به برد ۱۵۰ کیلومتر نیز رسیده است. ارتفاع درگیری آن نیز در حدود ۲۰ تا ۳۰ کیلومتر است که امکان مقابله با اهداف در ارتفاع بالا را فراهم می‌کند.موشک دارای سامانه هدایت ترکیبی هدایت اینرسی با کمک GPS در فاز اولیه و هدایت راداری فعال در فاز نهایی است. در مرحله میانی، موشک با دریافت داده از رادار کنترل آتش از طریق لینک uplink موقعیت خود را اصلاح می‌کند و در فاز نهایی با استفاده از جستجوگر راداری فعال سر دماغه خود به‌طور مستقل هدف را قفل و منهدم می‌سازد.این موشک به کلاهک انفجاری ترکش‌زا با فیوز مجاورتی (Proximity Fuse) مجهز است که برای انهدام اهداف در فاصله نزدیک بدون نیاز به اصابت مستقیم طراحی شده است. همچنین در صورت نیاز، قابلیت فعال‌سازی فیوز برخوردی برای تخریب مستقیم هدف وجود دارد.موشک SİPER Blok I توانایی درگیری با طیف متنوعی از تهدیدات را دارد؛ از جمله: جنگنده‌های تاکتیکی، هواپیماهای بمب‌افکن، بالگردهای هجومی، موشک‌های کروز، پهپادهای رزمی و شناسایی، بمب‌های هدایت‌شونده و حتی برخی موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد .سامانه دارای توانایی درگیری هم‌زمان با چند هدف و مقاومت بالا در برابر اقدامات ضد الکترونیکی (ECCM) است.با توجه به طراحی ماژولار، احتمال زیادی وجود دارد که در آینده نسخه‌های پیشرفته‌تری با برد بیشتر و قابلیت‌های ضدبالستیک به‌نام SİPER Blok II یا III معرفی شوند، که فعلاً در مرحله توسعه یا پیش‌نمونه هستند.

تاکنون چند نسخه اصلی معرفی شده‌اند که هر کدام کاربردهای خاص و قابلیت‌های متناسب با نوع تهدیدات مختلف دارند.SİPER Blok I: نسخه پایه و عملیاتی فعلی است که برای مقابله با تهدیدات برد بلند طراحی شده است. این نسخه دارای برد حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلومتر است و قادر به مقابله با هواپیماهای جنگنده، موشک‌های کروز، پهپادها و بمب‌های هدایت‌شونده است. نسخه Blok I بر تمرکز روی قابلیت رهگیری چند هدف همزمان و مقاومت در برابر جنگ الکترونیک متمرکز است SİPER Blok II: این نسخه در حال توسعه است و قرار است برد و ارتفاع درگیری را افزایش دهد. هدف اصلی این نسخه مقابله بهتر با تهدیدات بالستیک کوتاه‌برد و موشک‌های کروز پیشرفته است. همچنین قابلیت‌های هدایت و دقت اصابت در این نسخه بهبود یافته و سیستم‌های مقابله با جنگ الکترونیک تقویت شده‌اند.SİPER Blok III: این نسخه پیشرفته‌ترین مدل در حال برنامه‌ریزی است که با تمرکز بر مقابله با تهدیدات بالستیک میان‌برد، موشک‌های بالستیک تاکتیکی و هدف‌های بسیار پرسرعت طراحی شده است. Blok III احتمالاً شامل فناوری‌های رهگیری پیشرفته‌تر، سامانه‌های هدایت ضدجنگ الکترونیک و ادغام بهتر در شبکه‌های فرماندهی و کنترل هوشمند خواهد بود.علاوه بر این نسخه‌ها، احتمال دارد مدل‌های تخصصی برای کاربردهای خاص مانند حفاظت از نیروهای مستقر در میدان نبرد (مانند نسخه‌های کوتاه‌برد یا میان‌برد پرتاب از خودروهای سبک‌تر) نیز توسعه یابد که به عنوان مکمل سامانه‌های HISAR-A و HISAR-O عمل کنند. طراحی ماژولار سامانه SİPER این امکان را می‌دهد که بسته به نیاز عملیاتی، موشک‌ها، رادارها و سامانه‌های کنترل آتش به‌صورت مستقل به‌روزرسانی یا تعویض شوند.

جایگاه سامانه SİPER در شبکه دفاع هوایی ترکیهسامانه پدافند هوایی SİPER به عنوان اولین سامانه برد بلند بومی ترکیه، نقش کلیدی در ایجاد یک ساختار دفاع هوایی چندلایه برای حفاظت از مناطق استراتژیک و زیرساخت‌های حیاتی کشور ایفا می‌کند. این سامانه مکمل سامانه‌های برد کوتاه HISAR-A و برد متوسط HISAR-O است که هر کدام برای فازهای مختلف تهدید هوایی طراحی شده‌اند.با ادغام SİPER در این شبکه چندلایه، ترکیه می‌تواند زنجیره دفاع هوایی خود را به صورت لایه‌به‌لایه از برد بلند تا برد کوتاه کامل کند و در برابر طیف وسیعی از تهدیدات هوایی، از جنگنده‌های پیشرفته تا پهپادها و موشک‌های کروز، واکنش مؤثر و هماهنگ داشته باشد. سامانه SİPER از طریق شبکه‌های داده و ارتباطات پیشرفته به مراکز فرماندهی و سامانه‌های HISAR متصل است تا تبادل سریع اطلاعات و هدایت موشک‌ها به صورت یکپارچه انجام شود.این ساختار یکپارچه، نه تنها دقت درگیری را افزایش می‌دهد بلکه توان مقاومت در برابر جنگ الکترونیک را نیز بالا می‌برد و امکان مقابله با حملات اشباع‌شده را فراهم می‌کند. همچنین این شبکه دفاعی قابلیت به‌روزرسانی و افزودن سامانه‌های جدید را داراست که به ارتقای تدریجی توان پدافندی ترکیه کمک می‌کند.

نوشته سامانه پدافندی برد بلند سیپر ساخت ترکیه اولین بار در پل تنگ. پدیدار شد.

پایگاه خبری پل تنگ – مهدی امرائی

مهدی امرائی