غرق شدن زیر دریایی نیروی دریایی آرژانتین در اقیانوس اطلس

به گزارش پایگاه خبری پل تنگ؛

زیر دریایی ARA San Juan یک زیردریایی دیزل‌الکتریک کلاس TR-1700 ساخت شرکت آلمانی Thyssen Nordseewerke بود که در سال ۱۹۸۳ به نیروی دریایی آرژانتین پیوست و از مهم‌ترین تجهیزات نبرد زیر سطحی زیردریایی این کشور محسوب می‌شد. این زیردریایی در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۷ هنگام بازگشت از مأموریتی در آب‌های جنوب اقیانوس اطلس ناپدید شد و باعث مرگ ۴۴ خدمه آن شد. این حادثه نه‌تنها بزرگ‌ترین فاجعه دریایی تاریخ معاصر آرژانتین بلکه یکی از غم‌انگیزترین رویدادهای نظامی آمریکای لاتین در قرن ۲۱ به شمار می‌آید. جست‌وجویی بین‌المللی با مشارکت بیش از ۱۳ کشور برای یافتن این زیردریایی آغاز شد که سرانجام پس از یک سال، لاشه آن در عمق ۹۰۰ متری در نزدیکی سواحل پاتاگونیا کشف شد. این مقاله با اتکا به منابع رسمی آرژانتینی، گزارش‌های نظامی، رسانه‌های معتبر از جمله Infobae و La Nación ، به بررسی تاریخچه، مشخصات فنی، جزئیات حادثه، علل احتمالی، روند جست‌وجو، واکنش‌ها و پیامدهای سیاسی و اجتماعی آن می‌پردازد.

زیردریایی سان خوان از کلاس TR-1700 است که در دهه ۱۹۷۰ توسط شرکت آلمانی Thyssen Nordseewerke ساخته شد. آرژانتین در سال ۱۹۷۷ قراردادی برای ساخت شش فروند از این کلاس امضا کرد که دو فروند آن در آلمان ساخته و چهار فروند دیگر در آرژانتین به صورت مونتاژ شده تولید شدند. از این شش فروند، تنها دو زیردریایی به نام‌های ARA San Juan و ARA Santa Cruz وارد خدمت شدند و چهار فروند دیگر به دلایل مختلف ساختشان نیمه‌تمام ماند. زیردریایی سان خوان در سال ۱۹۸۳ ساخته و در سال ۱۹۸۵ به طور رسمی وارد نیروی دریایی آرژانتین شد. این کلاس زیردریایی‌ها دارای طول حدود ۶۶ متر، عرض ۷.۳ متر و وزن تقریبی ۲۲۰۰ تن در حالت سطحی است. این زیردریایی‌ها مجهز به سیستم پیشران دیزل-الکتریکی با سرعت تا 46 کیلومتر بر ساعت زیر آب و برد عملیاتی حدود 22000 کیلومتر می باشد . سان خوان دارای شش لوله اژدر در دماغه و توان حمل ۲۲ اژدر 533 میلیمتری  است و عمق عملیاتی آن تا ۳۰۰ متر می‌رسد. این زیردریایی‌ها دارای سونار و رادار پیشرفته برای عملیات نظامی هستند و خدمه آن معمولاً بین ۲۶ تا ۴۴ نفر است.

آخرین مأموریت زیردریایی سان خوان در نوامبر ۲۰۱۷ بود که هدف آن انجام تمرین‌های نظامی و گشت‌زنی در آب‌های جنوب اقیانوس اطلس و نزدیکی شبه‌جزیره والدز بود. این مأموریت شامل آزمایش توان عملیاتی زیردریایی، آموزش خدمه و افزایش آمادگی برای دفاع دریایی بود. زیردریایی قرار بود پس از پایان تمرین‌ها به پایگاه اصلی‌اش در مار دل پلاتا بازگردد اما در مسیر بازگشت ارتباط با آن قطع شد. در این مأموریت،سان خوان وظیفه داشت تا حضور نیروی دریایی آرژانتین را در منطقه تثبیت کند و از مرزهای دریایی کشور حفاظت نماید. همچنین هدف این بود که خدمه با شرایط عملیاتی واقعی و استرس‌های محیط زیردریایی آشنا شوند و توانایی واکنش در موقعیت‌های بحرانی را ارتقا دهند.

در صبح روز ۱۵ نوامبر ۲۰۱۷، زیردریایی سان خوان در حال بازگشت از مأموریت آموزشی خود در آب‌های جنوبی اقیانوس اطلس بود که آخرین تماس رادیویی‌اش را با پایگاه نیروی دریایی آرژانتین برقرار کرد. در این تماس، فرمانده زیردریایی گزارش داد که آب از طریق لوله هوا تنفس دکل وارد شده و باعث اتصال کوتاه و آتش‌سوزی محدود در محفظه باتری جلو شده اما شرایط تحت کنترل است و زیردریایی با باتری عقب به سمت مار دل پلاتا در حال حرکت است. پس از این تماس، در ساعت‌های بعد هیچ سیگنالی از زیردریایی دریافت نشد. نیروی دریایی آرژانتین ابتدا فکر کرد تأخیر در ارتباط ممکن است فنی یا ناشی از شرایط دریا باشد اما با گذشت ساعت‌ها و عدم دریافت هرگونه پیامی، نگرانی‌ها افزایش یافت. در نهایت در روز ۱۶ نوامبر، یعنی یک روز پس از قطع تماس، فرماندهی نیروی دریایی به‌طور رسمی اعلام کرد که ارتباط با زیر دریایی سان خوان قطع شده و عملیات جست‌وجو آغاز گردید. در نخستین ساعات، چندین پایگاه راداری و ارتباطی تلاش کردند سیگنال اضطراری یا نشانه‌ای از زیردریایی دریافت کنند اما نتیجه‌ای حاصل نشد. همچنین در همان روز، چند سیگنال ماهواره‌ای ضعیف که گمان می‌رفت از زیردریایی باشند دریافت شد ولی بعداً مشخص شد که ارتباطی با سان خوان نداشتند. بدین‌ترتیب، ساعت‌های نخست با تردید، بی‌اطلاعی و امیدواری به بازیابی ارتباط همراه بود اما با گذشت زمان و نبود هرگونه نشانه‌ای، احتمال وقوع حادثه جدی قوت گرفت و نیروی دریایی آرژانتین رسماً وارد وضعیت اضطراری شد.

در روزهای نخست پس از ناپدید شدن زیردریایی ، گمانه‌زنی‌های اولیه متعددی مطرح شد که بیشتر آن‌ها حول مشکلات فنی و شرایط آب‌وهوایی متمرکز بود. اولین و رسمی‌ترین احتمال، همان گزارشی بود که از سوی فرمانده زیردریایی در آخرین تماس ارسال شد؛ یعنی ورود آب از طریق لوله هوا انفس دکل که باعث اتصال کوتاه در محفظه باتری جلو و آتش‌سوزی محدود شد. نیروی دریایی آرژانتین در ابتدا اعلام کرد که این مشکل توسط خدمه تحت کنترل قرار گرفته و زیردریایی به حرکت خود ادامه داده بود. بر اساس این گزارش، نخستین گمانه این بود که احتمالاً به دنبال نقص فنی، سیستم‌های ارتباطی دچار اختلال شده‌اند و زیردریایی همچنان در حال حرکت است اما قادر به ارسال سیگنال نیست. برخی رسانه‌ها و کارشناسان نیز احتمال سقوط زیردریایی به کف اقیانوس و گیر افتادن آن در اعماق را مطرح کردند که در آن صورت، خدمه ممکن بود هنوز زنده باشند اما توان برقراری ارتباط نداشته باشند. در همین حال، خانواده‌های خدمه ابراز نگرانی کردند و احتمال وجود حادثه جدی را مطرح کردند. برخی دیگر نیز به شرایط شدید آب‌وهوایی در منطقه جنوب آرژانتین در آن زمان اشاره کردند و احتمال دادند که دریا طوفانی شده و موجب بروز آسیب مکانیکی یا حتی غرق شدن شده باشد. در همان چند روز اول، شایعاتی هم درباره برخورد احتمالی زیردریایی با مین دریایی قدیمی یا کشتی دیگر منتشر شد، اما هیچ مدرک رسمی آن را تأیید نکرد. همچنین برخی محافل غیررسمی، احتمال خرابکاری یا انفجار داخلی را رد نکردند، ولی نیروی دریایی در آن مرحله این فرضیه‌ها را تأیید نکرد و تمرکز بر فرض نقص فنی باقی ماند. به‌طور کلی، گمانه‌زنی‌های اولیه از اشکال در باتری، مشکل تهویه، انفجار داخلی، طوفان دریایی، تا حتی برخورد با عارضه زیرسطحی متغیر بود، اما هیچ‌کدام تا زمان یافتن لاشه تأیید قطعی نشدند.

پس از قطع ارتباط با زیردریایی سان خوان در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۷، نیروی دریایی آرژانتین بلافاصله عملیات جستجو و نجات گسترده‌ای را آغاز کرد. ابتدا کشتی‌ها و هواپیماهای نیروی دریایی آرژانتین به منطقه‌ای که آخرین بار زیردریایی در آن دیده شده بود اعزام شدند تا هرگونه نشانه‌ای از زیردریایی یا خدمه آن پیدا کنند. علاوه بر نیروهای داخلی، آرژانتین از کشورهای همسایه و بین‌المللی درخواست کمک کرد و در نتیجه بیش از ۱۳ کشور از جمله آمریکا، بریتانیا، برزیل، شیلی، پرو، فرانسه و روسیه تجهیزات و نیروی انسانی خود را برای جستجو فرستادند. این عملیات شامل جستجوی هوایی با هواپیماهای مجهز به حسگرهای حرارتی و تصویربرداری، جستجوی دریایی با کشتی‌های مجهز به سونار و تجهیزات شنود هیدروآکوستیک و استفاده از زیردریایی‌های دیگر برای کاوش در عمق بود. همچنین پهپادها و ربات‌های زیرآبی به‌کار گرفته شدند تا در اعماق دریا عملیات کنند. در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۷، یک سیگنال هیدروآکوستیک نامعمول ثبت شد که احتمال داده شد ناشی از یک انفجار باشد؛ این سیگنال در منطقه‌ای نزدیک به آخرین موقعیت گزارش شده زیردریایی ضبط شد و سبب شد تمرکز جستجو به آن نقطه معطوف شود. به رغم تلاش‌های بسیار، در ماه‌های نخست لاشه یا خدمه زیردریایی پیدا نشد و این امر موجب افزایش نگرانی‌ها و فشارهای داخلی و بین‌المللی شد. در نهایت، پس از چند ماه عملیات جستجو که بسیار هزینه‌بر و پیچیده بود، شرکت خصوصی Ocean Infinity در نوامبر ۲۰۱۸ با استفاده از ربات‌های پیشرفته زیرآبی توانست لاشه زیردریایی را در عمق حدود ۹۰۰ متر در فاصله ۳۰۰ کیلومتری از ساحل پاتاگونیا کشف کند. این کشف به دولت آرژانتین و خانواده‌های خدمه پایان امید به یافتن زنده آنها را اعلام کرد. در مجموع، عملیات جستجو یکی از بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین ماموریت‌های جستجو و نجات دریایی در منطقه بود که نشان‌دهنده همکاری گسترده بین‌المللی و استفاده از فناوری‌های نوین در جستجوی زیردریایی‌های مفقود شده است.

پس از کشف لاشه زیردریایی سان خوان و انجام تحقیقات گسترده، علت اصلی حادثه به‌طور نسبی مشخص شد. روند تحقیقات توسط کمیسیون‌های تخصصی نیروی دریایی آرژانتین و نهادهای مستقل صورت گرفت و همچنین گزارش‌هایی از کارشناسان بین‌المللی دریافت شد. تحلیل داده‌های هیدروآکوستیکی که نشان‌دهنده یک انفجار یا انحلال فشار (implosion) در عمق حدود ۹۰۰ متر بود، اولین سرنخ مهم در فهم حادثه بود. بررسی‌های فنی و سوابق تعمیراتی زیردریایی نشان داد که پیش از حادثه، در سیستم هواتنفس که وظیفه تأمین هوای موتورهای دیزلی در هنگام فعالیت زیر سطح را دارد، نقصی وجود داشته که باعث ورود آب به محفظه باتری‌های جلویی شده بود. این آب‌گرفتگی منجر به اتصال کوتاه، آتش‌سوزی محدود و افزایش دما در بخش باتری‌ها گردید. اگرچه خدمه تلاش کردند آتش را مهار کنند و زیردریایی با استفاده از باتری‌های عقب به حرکت خود ادامه داد، اما آسیب‌های ناشی از این حادثه باعث اختلالات سیستم‌های حیاتی زیردریایی شده بود. در نهایت، به دلیل فشار زیاد آب در عمق، زیردریایی دچار انحلال فشار شد که باعث فروپاشی ساختار و غرق شدن آن گردید. در روند تحقیقات، همچنین مشکلات مدیریتی، نقص در نگهداری و تعمیرات به‌ویژه در بازسازی میان‌دوره‌ای بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳ مورد توجه قرار گرفت که در آن دوره برخی قطعات و تجهیزات با کیفیت نامطلوب جایگزین شده بودند. نبود بودجه کافی، ضعف در نظارت‌های فنی و کمبود تمرین‌های عملیاتی مناسب نیز از عوامل تشدیدکننده شرایط خطر محسوب شدند. گزارش‌های نهایی توصیه کردند که بهبود استانداردهای نگهداری، افزایش بودجه و به‌روزرسانی تجهیزات فنی برای جلوگیری از حوادث مشابه در آینده ضروری است. به این ترتیب، علت حادثه ترکیبی از نقص فنی در سیستم اسنورکل، خطاهای نگهداری و فشار شدید محیطی اعلام شد که به تراژدی منجر گردید.

زیردریایی سان خوان در حادثه غرق شدن خود ۴۴ نفر از خدمه‌اش را از دست داد که همه آنها شامل افسران و کارکنان فنی بودند. این فاجعه بزرگ‌ترین حادثه دریایی در تاریخ معاصر آرژانتین محسوب می‌شود و تأثیر عمیقی بر جامعه و نیروی دریایی این کشور گذاشت. بازخورد رسانه‌ها در آرژانتین و جهان بسیار گسترده و احساسی بود؛ رسانه‌های آرژانتینی مانند Infobae و La Nación گزارش‌های متعددی از وضعیت خانواده‌ها، واکنش‌های عمومی و بررسی‌های انتقادی درباره مدیریت و روند نجات منتشر کردند. خانواده‌های خدمه در شرایط بسیار سخت و دشواری قرار گرفتند و به طور مداوم پیگیر وضعیت عزیزانشان بودند. آن‌ها اعتراض‌هایی نیز علیه نحوه اطلاع‌رسانی و تأخیر در اعلام رسمی وضعیت زیردریایی برگزار کردند و خواستار پاسخگویی و اقدامات جدی از سوی دولت و نیروی دریایی شدند. همچنین تجمع‌ها و مراسم یادبود متعددی در شهرهای مختلف آرژانتین برگزار شد که یاد خدمه جان‌باخته را گرامی داشت. این حادثه موجب شد که بحث‌ها درباره نیاز به بهبود تجهیزات نظامی، افزایش بودجه دفاعی و شفافیت بیشتر در روندهای امنیتی و نظامی کشور مطرح شود و تأثیرات اجتماعی و سیاسی آن تا مدت‌ها باقی ماند.

پس از حادثه غرق شدن زیردریایی سان خوان، دولت و نیروی دریایی آرژانتین به شدت به وضعیت ناوگان زیردریایی کشور توجه نشان دادند و برنامه‌هایی برای بهبود وضعیت زیر دریایی‌ها و ارتقاء توان عملیاتی آغاز کردند. یکی از مهم‌ترین تصمیمات، ارزیابی کامل ناوگان زیردریایی موجود بود که شامل زیردریایی‌های کلاس TR-1700 دیگر مانند ARA Santa Cruz می‌شد. برنامه‌هایی برای نوسازی تجهیزات، ارتقاء سیستم‌های ایمنی، تعمیرات اساسی و به‌روزرسانی فناوری‌ها در دستور کار قرار گرفت. همچنین درخواست‌های بودجه‌ای جدیدی برای تقویت نیروی دریایی و به خصوص بخش زیردریایی مطرح شد تا بتواند با استانداردهای روز هماهنگ شود. علاوه بر این، آموزش‌های تخصصی و برنامه‌های آمادگی عملیاتی برای خدمه افزایش یافت تا از بروز حوادث مشابه جلوگیری شود. همکاری با کشورهای دیگر و شرکت‌های تخصصی جهت به‌کارگیری فناوری‌های نوین در حوزه ناوبری، ارتباطات و ایمنی زیردریایی‌ها نیز در دستور کار قرار گرفت. با این حال، به دلیل محدودیت‌های مالی و اقتصادی آرژانتین، روند نوسازی و تقویت ناوگان زیردریایی به کندی پیش رفت و هنوز هم نگرانی‌هایی درباره توان عملیاتی و نگهداری این زیردریایی‌ها وجود دارد. در مجموع، حادثه ARA San Juan باعث ایجاد یک نقطه عطف در توجه به وضعیت زیردریایی‌ها در آرژانتین شد و موجب شد تا این بخش نظامی با جدیت بیشتری پیگیری و اصلاح شود.

حادثه غرق شدن زیردریایی سان خوان  تأثیر عمیقی بر سیاست‌های دفاعی آرژانتین داشت. پس از این فاجعه، بحث‌های گسترده‌ای در مجلس و رسانه‌ها درباره نیاز به افزایش بودجه نظامی و بازنگری در استراتژی‌های دریایی کشور شکل گرفت. دولت آرژانتین وعده داد که سرمایه‌گذاری بیشتری در بخش نیروی دریایی و به‌ویژه زیردریایی‌ها انجام دهد تا از تکرار چنین حوادثی جلوگیری شود. این حادثه همچنین واکنش‌های سیاسی شدیدی به دنبال داشت و برخی از مقامات ارشد نیروی دریایی و وزارت دفاع تحت فشار قرار گرفتند تا پاسخگوی نقص‌ها و کوتاهی‌ها باشند. جامعه آرژانتین در مواجهه با این حادثه به شدت همدردی نشان داد و تجمع‌ها و مراسم یادبودی گسترده برای بزرگداشت خدمه جان‌باخته برگزار شد. خانواده‌های قربانیان از دولت و نیروی دریایی خواستار شفافیت و پاسخگویی بیشتر شدند و این درخواست‌ها باعث شد تا روند مدیریت بحران و اطلاع‌رسانی بهبود یابد. در واکنش به حادثه، نیروی دریایی برنامه‌های آموزش و آمادگی عملیاتی را تشدید کرد و تلاش کرد تا با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، ایمنی و قابلیت‌های زیردریایی‌ها را افزایش دهد. هزینه‌های مربوط به عملیات جستجو، نجات و نوسازی زیردریایی‌ها میلیون‌ها دلار برآورد شد و با وجود محدودیت‌های مالی، دولت تاکید کرد که امنیت نیروی دریایی و حفاظت از خدمه از اولویت‌های اصلی خواهد بود. فرمانده سابق نیروی دریایی در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ما مسئول جان هر یک از اعضای ناوگان خود هستیم و این حادثه تلنگری جدی برای ما بود تا در همه زمینه‌ها بهتر عمل کنیم.» یکی از خانواده‌های قربانیان نیز گفت: «ما خواهان عدالت و اطمینان از این هستیم که چنین فاجعه‌ای دیگر هرگز تکرار نشود.» این جملات نمادی از تعهد مردم و نظامیان آرژانتینی برای یادبود جان‌باختگان و تلاش برای بهبود شرایط بود.

مقالات مشابه

غرق رزمناو ارژانتینی توسط زیر دریایی انگلیسی

حمله به زیردریایی ارژانتینی توسط انگستان

نوشته غرق شدن زیر دریایی نیروی دریایی آرژانتین در اقیانوس اطلس اولین بار در پل تنگ. پدیدار شد.

پایگاه خبری پل تنگ – مهدی امرائی

مهدی امرائی